مجموعه آثار ابوعبدالرحمن سلمی
«مجموعه آثار ابوعبدالرحمن سلمى»، گردآورى آثار ابو عبد الرّحمن سلمى- مورّخ و راوى بزرگ صوفيه، و محدّث و مؤلف مشهور ايرانى در قرن چهارم و پنجم هجرى در يك مجموعه سه جلديست كه توسط نصرالله پورجوادى انجام گرفته است.
| نام کتاب | مجموعه آثار ابوعبدالرحمن سلمی |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | بخشهائی از حقائق التفسیر و رسائل دیگر |
| پدیدآورندگان | سلمی، محمد بن حسین (نويسنده)
سوری، محمد (گردآورنده) پورجوادی، نصرالله (گردآورنده) |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | BP 282/5 /س8م3 |
| موضوع | تصوف - متون قدیمی تا قرن 14
تفاسیر عرفانی عرفان - متون قدیمی تا قرن 14 |
| ناشر | مرکز نشر دانشگاهی ج: 1, 2
موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ايران ج: 3 |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| سال نشر | 1369 هـ.ش |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE10426AUTOMATIONCODE |
نخستين بار در سال 1369 و 1372 دكتر نصر اللّه پورجوادى به مناسبت هزارمين سال تولد سلمى، همتى كرد و آثار چاپ شده او چاپ و منتشر كرد. (شهين اعوانى، ص159)
يكى از ويژگى هاى آثار سلمى اين است كه او به حق «نقّال طريقت و كلام مشايخ» است. سلمى خود كمتر درباره مسائل مختلف اظهارنظر مى كند و تلاش اوليه او اين است كه سخنان مشايخ گذشته را به نسل هاى بعدى برساند. ما در آثار او با دريايى از اقوال مشايخ گذشته مواجه مى شويم كه اگر آثار سلمى نبود همگى در طول تاريخ نابود شده بود.هيچ يك ازآثار صوفيه از سده پنجم به بعد خالى از ذكر سلمى نيست، چون كم و بيش، همه بزرگان صوفيه به نحوى شاگرد يا شاگرد شاگردان او به شمار ميآيند. (شهين اعوانى، ص159 و 160)
جلد اول كتاب حاوى مجموعه‌اى است از تفاسيرى كه پيش از سلمى از ديدگاه تصوف نوشته شده بوده است و سلمى آن ها را دراين تفسير گردآورده است. البته متن كامل حقائق التفسير در مجموعه نيامده است، بلكه بخش‌هايى از آن كه توسط محققان جداگانه تصحيح شده بود، شامل «تفسير امام جعفر صادق(ع)» و «تفسير ابن عطاآدمى» و«تفسير ابو الحسين نورى» (هر سه به كوشش پل نويا) و«تفسيرحسين بن منصور حلاج » (به كوشش لويى ماسينيون) در اين مجلدآمده است، متن كامل حقائق التفسير هنوز تصحيح نشده است. (ر.ك: شهين اعوانى، ص160)
لازم به تأكيد مى‌باشد، ترديد در انتساب تفسير مورد امام جعفر صادق(ع) به امام ششم است.هر چند مصحح(پل نويا) بر صحّت اين انتساب تأكيد دارد؛ امّا مطالعه كننده شيعه و ايرانى آشنا به متون شيعه و متصوفه، هم از جهت نقد خارجى (صحّت اسناد)، و هم از جهت نقد داخلى (سبك شناسى و مضامين)، پى خواهد برد كه اين تفسير نمى‌تواند از امام صادق(ع) باشد و حتّى كهنه‌تر از نيمه دوّم قرن سوّم نيز نمى‌تواند باشد. مثلا ذيل آيه «اليوم اكملت لكم دينكم» آمده است: اليوم اشارۀ الى يوم بعث محمّد رسول اللّه(ص) و يوم رسالته.(ص 28). پيداست كه ائمه شيعه اين آيه را مربوط به ولايت على(ع) مى‌دانسته‌اند؛ وانگهى چگونه روز بعثت، روز اكمال دين مى‌تواند باشد؟ در همين تفسير، كلمه دعائيه «آمين»(با تخفيف ميم) به صورت «آمّين»(با تشديد ميم) آمده است (ص 23)؛ كه هرگز امام صادق(ع) و هيچ عرب فصيحى چنين اشتباهى نمى‌كند. (عليرضا ذكاوتى قراگزلو، ص 46)
از ديگر آثار سلمى در اين جلد مى توان به تاريخ الصوفيۀ اشاره كرد اين كتاب از آثار مفقود سلمى است. لويى ماسينيون بازمانده هاى آن را از تاريخ بغداد استخراج كرده و در اين مجلدآورده است. جوامع آداب الصوفيه (به كوشش ايتان كولبرگ) و عيوب النفس و مداواتها (به كوشش ايتان كولبرگ) و نيز درجات المعاملات (به كوشش مرحوم احمد طاهرى عراقى) از ديگر آثار اين مجموعه در جلد اول است. درجات المعاملات، اولين كارى است كه يك ايرانى درباره يكى از آثار سلمى انجام داده است. (شهين اعوانى، ص160)
احمد طاهرى عراقى در درجات المعاملات ن-مونه ع-الى از ت-حقيق متون را ارائه داده‌اند؛ به ويژه با توجّه به اينكه كتاب ياد شده بيش از يك نسخه نداشته و اغ-لاط (سقطات) كتابتى فراوان داشته است.مصحح، منابع احاديث و اقوال را با مراجعه به متون دست اوّل پي-دا ك-رده و ب-راى اعلام توضيحاتى آورده‌اند. اين رساله از اوّلين كتابهايى است كه منازل و مقامات سلوك در آن ذكر مى‌شود و پي-ش درآم-دى اس-ت براى منازل السائرين ؛ لذا از جهت اهميّت رساله، اصطلاحات و تعبيرات (و در واقع مفردات فنى ك-تاب) ن-يز استخراج شده است. (عليرضا ذكاوتى قراگزلو، ص46)
در جلد اول و دوم، بيشتر آثار افست از تصحيح‌هاى پيشين بود، ولى در جلد سوم، يا رساله‌ها كاملا تازه‌اند، و يا دست كم درباره آن‌ها كارى خاص اعم از ويراستارى يا مقابله مجدد با نسخه خطى يا...صورت گرفته است و اين‌چيزى است كه اين جلد را نسبت به دو جلد قبلى ممتاز مى كند، علاوه بر اينكه كل كتاب برخلاف دو جلد اول و دوم، حروفچينى شده و سازوكار يكسانى دارد، با همه اين اوصاف، خالى بودن مجموعه از فهرست‌هاى علمى، اعم ازفهرست آيات و روايات و اقوال و كسان و كتاب ها و...نكته‌اى است كه نبايد آن را ناديده گرفت. (شهين اعوانى، ص162)
نكته ديگر اينكه در اين مجموعه بيش از سى اثر از سلمى به چاپ رسيده كه در تصحيح آن‌ها حدود بيست نفر مشاركت داشته‌اند. برخى از اين بزرگواران براى همه شناخته شده هستند از قبيل لويى ماسينيون و پل نويا و احمد طاهرى عراقى، و تعدادى ديگر مخصوصا مصححان جلد سوم، جوانان علاقمندى هستند كه ثمره تربيت معنوى اساتيد اين حوزه هستند. (شهين اعوانى، ص162)
ترجمه مقدّمه‌ها، روان و شيوا، و چاپ و صحافى و تجليد كتاب نيز زيباست. ندرتا اغلاط چاپى دارد. (عليرضا ذكاوتى قراگزلو، ص46)
منابع مقاله:
عليرضا ذكاوتى قراگزلو، مجله آينه پژوهش، مهر و آبان 1369، شماره 3، از صفحه 46 الى 46 به نقل از پايگاه مجلات تخصصى نور به آدرس:
http://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/324617
شهين اعوانى، مجله جاويدان خرد، دوره جديد، بهار 1388، شماره دو، از صفحه 159 تا 162 به نقل از پايگاه مجلات تخصصى نور به آدرس:
http://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/899094
پیوندها
مطالعه کتاب مجموعه آثار ابوعبدالرحمن سلمی در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور