متشابه القرآن (کسایی)

متشابه القرآن، اثر ابوالحسن علی بن حمزه کسایی (119-189ق)، کتابی است در معرفی آیاتی از قرآن که دارای نصوصی شبیه به یکدیگر هستند.

متشابه القرآن(کسایی، علی بن حمزه)
پدیدآوران	کسایی، علی بن حمزه (نويسنده) آل‌یاسین، محمدحسین (دراسة و تحقیق)
ناشر	دار عمار
مکان نشر	اردن - عمان
سال نشر	1428ق - 2008م
چاپ	1
شابک	‎-
موضوع	قرآن - متشابهات و محکمات
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‎‏/‎‏ک‎‏5‎‏م‎‏2‎‏ 85/1 BP
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

موضوع کتاب حاضر، تشابه به معنای اصطلاحی آن نیست، بلکه مقصود آیاتی است که در لفظ یا الفاظی به یکدیگر شبیهند.

کسایی، ابواب کتاب را بر اساس تعداد شباهت‌ها، به اقسام متعددی تقسیم کرده و برای هر قسم عنوانی دال بر عدد متشابه در آن، وضع نموده است. در نسخه‌ای که محقق آن را اساس قرار داده، هرکدام از این اقسام، باب یا فصل نامیده نشده؛ گرچه در نسخه پاریسی باب خوانده شده است. ازآنجاکه در قرآن آیاتی هست که نص آنها با آیاتی غیر از آنها شباهتی ندارد، وی این قسم را جداگانه آورده و کتاب خود را با آن آغاز کرده است و آن عبارت است از: «ما كان حرف ليس في القرآن غيره». وی سپس اقسام متشابه را – درحالی‌که با آنچه دو مرتبه دارای تشابه است، آغاز کرده و با آنچه بیست مرتبه دارای شباهت است، ختم نموده - مفصلا بیان کرده است .

وی سعی کرده است در هریک از ابواب فوق، به‌ ترتیب قرآنی سوره‌ها و همچنین ترتیب قرآنی آیات هر سوره، پایبند باشد.

وی در اشاره به شواهد و نمونه‌ها، به ذکر همان قسمتی از آیه که متضمن تشابه است، اکتفا نموده و بقیه آیه را ذکر نکرده است، مگر درصورتی‌‌‌که این عدم ذکر، باعث اشتباه شدن آیات با یکدیگر شود.

نمونه مباحث

آنچه در قرآن بر چهار حرف است (کلمات و الفاظی که چهار بار در قرآن تکرار شده‌اند): لفظ «أو أن»، چهار بار در قرآن آمده است: در سوره هود: 87، در سوره بنی‌اسرائیل: 54، در سوره طه: 45 و در سوره مؤمن: 26 (بنا بر قرائت عاصم).

توجه: با دقت در مثال‌‌هایی که در کتاب ذکر شده، چنین درمی‌یابیم که تشابه کلمات مورد نظر، لازم نیست از هر جهت و به‌صورت کامل باشد، بلکه اگر فرضا کلمات در برخی از حرکات، نامتشابه باشند، آسیبی به تشابه مورد نظر نویسنده وارد نمی‌شود؛ چنان‌که لفظ «أو أن» با لفظ «أو إن»، متشابه قلمداد گردیده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.