مجموعة الحرانيين، المؤلفات العامة

مجموعة الحرانيين (2) المؤلفات العامة، اثر مجموعه نویسندگانی تحت عنوان «أبناء شعبة الحرانيون»، مجموعه‌ای است از «التراث العلوي»، مشتمل بر دو کتاب از شیخ ابومحمد حسن شعبه حرانی (از فقهای شیعه در قرن چهارم هجری) که با تحقیق ابوموسی و شیخ موسی، منتشر شده است.

مجموعة الحرانیین
پدیدآوران	ابن‌شعبه، حسن بن علی (نويسنده) حریری، ابوموسی‌ (محقق) طرطوسی‌، موسی‌ (محقق)
عنوان‌های دیگر	الاصیفر ** التمحیص ** الرسالة الحرانیة ** تحف العقول عن آل الرسول ** حجة العارف فی اثبات الحق علی المباین و المخالف ** حقائق اسرار الدین ** رسالة اختلاف العالمین ** رسالة موضحة حقائق الاسرار ** مسائل ** مسائل ابن هارون الی الشیخ الخصیبی
ناشر	دار لأجل المعرفة
مکان نشر	لبنان - دیار عقل
سال نشر	1385ش - 2006م
چاپ	1
موضوع	علویا‌ن‌ - علویا‌ن‌ -- عقا‌ئد - احادیث اخلاقی - احادیث شیعه - قرن 4ق. - اخلاق اسلامی - غلاة شیعه
زبان	عربی
تعداد جلد	2
کد کنگره	ج.5-6 8س 241/2 BP
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

بیست‌وسه رساله علوی در مجموعه «رسائل الحكمة العلوية» در سه جلد، در مجموعه «التراث العلوي»، به‌منظور شناخت عقاید دینی علویان، مذهب فکری و احکام و قواعد رفتار اجتماعی آنان، منتشر شده است. مسلم است که میراث علوی، تنها به این رسائل، محدود نشده، بلکه آثار دیگری نیز از نوابغ علوی وجود دارد که ما را در درک باورهای دینی و سلوک ادبی آنها، کمک می‌کند که از جمله آنها، رسائلی است که تحت عنوان «مجموعة الحرانيين»، در دو جلد مجزا، منتشر شده است:

1. المؤلفات الخاصة؛ یعنی نوشته‌هایی که مخصوص علویان بوده و تنها افرادی خاص از ایشان از آنها اطلاع دارند، نه سایر مردم.
2. المؤلفات العامة؛ یعنی نوشته‌هایی که عموم مردم می‌توانند از آنها اطلاع یابند (کتاب حاضر).

اثر حاضر، دربردارنده دو کتاب از ابومحمد حسن شعبه حرانی تحت عنوان «تحف العقول عن آل الرسول» و «كتاب التمحيص» می‌باشد. ازآنجاکه پیش از این، کتاب نخست، در نرم‌افزار معرفی گردیده، در این نوشتار، فقط به معرفی کتاب دوم، پرداخته خواهد شد.

«كتاب التمحيص»، به‌اشتباه، به ابن همام اسکافی نسبت داده شده است که بی‌تردید از او نیست. با نوشته‌ها و اسنادی که از ابن شعبه حرانی در اختیار می‌باشد، معلوم است که این کتاب باید تألیف ابن شعبه باشد؛ همان طور که شیخ ابراهیم قطیفی هم این کتاب را به او نسبت داده بود. او از ابن همام اسکافی در بغداد حدیث شنیده بوده و نام ابن همام در آغاز کتاب به‌عنوان شیخ مؤلف یاد شده و نه چنان‌که برخی فرض کرده‌اند، به‌عنوان شیخ راوی کتاب و یا به تعبیر دیگر، مؤلف کتاب. در مقدمه هم مؤلف از گرفتاری‌هایی میان جامعه خود از میان شیعیان سخن به‌ میان می‌آورد و به‌طور خاص، مشکلات معیشتی که با وضع ابن همام در بغداد به‌عنوان یکی از کاتبان و دیوان‌سالاران حکومتی و مرتبط با دستگاه وکالت سازگار نیست. توصیفات او در اینجا با وضعیت شیعیان متمایل به مکتب حسین بن حمدان خصیبی و هواداران محمد بن نصیر در حلب و شام بیشتر سازگار است. در کتاب روایاتی هم دیده می‌شود از بخشودگی شیعیانی که مرتکب گناهان کبیره‌ای می‌شوند و شراب‌خوارگی آنان را قابل بخشش و حتی به‌نحوی درصدد تبریر آن است. جالب این است که در روایت مورد اشاره مصرف نبیذ را از سوی شیعیان مستند می‌کند به نبیذنوشی صحابه پیامبر(ص). روایاتی که در این بخش نقل می‌کند با رویکرد کلی نصیریان سازگار است. در روایتی دیگر، از «رفع قلم» برای شیعیان سخن رانده شده است.

منابع مقاله

1. ابوموسی و شیخ موسی، مقدمه «مجموعة الحرانيين (1) المؤلفات الخاصة»، اثر أبناء شعبة الحرانيون، تحقیق ابوموسی و شیخ موسی، لبنان- دیار عقل، دار لأجل المعرفة، چاپ اول 2006م.
2. انصاری، حسن، «كتاب التمحيص؛کتابی از ابن شعبه حرانی»، برگرفته ازسایت «بررسی‌های تاریخی، مقالات و نوشته‌های حسن انصاری در حوزه تاریخ و فرهنگ ایران و اسلام»، 23 مرداد 1403