أربعین العلایي في کلام العلي
أربعين العلايي في کلام العلي، اثر یوسف بن آیبیک المنفعی (؟) الحنفی (سده هشتم هجری)، از نمونه‌های کهن و درخور توجه اربعین‌نویسی از کلام حضرت علی(ع) است که با مقدمه، تصحیح و تعلیقات احسان پورابریشم، منتشر شده است.
| أربعین العلایي في کلام العلي | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | منفعی حنفی، یوسف بن آیبیک (نويسنده)
پور ابریشم، احسان (مصحح و مقدمه نویس) امام علی علیه‌السلام ( نویسنده) امیری، مصطفی ( مقدمه‌نويس) |
| عنوان‌های دیگر | نهج البلاغة. فارسی - عربی. برگزیده. شرح |
| ناشر | مرکز پژوهشی ميراث مکتوب |
| مکان نشر | ایران - تهران |
| سال نشر | 1396ش |
| چاپ | 1 |
| موضوع | علی بن ابی طالب (ع)، امام اول، 23 قبل از هجرت - 40ق. - احادیث - علی بن ابی طالب (ع)، امام اول، 23 قبل از هجرت - 40ق. نهج البلاغه - نقد و تفسیر - اربعینیات -- قرن 8ق. |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | 1396 4الف8م 38/04223 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
مؤلف در مقدمه می‌نویسد که پس از خواندن «نهج البلاغه»، آن را «بحر حكم عجاج ذاقعر مواج علما...» یافته؛ پس به گزینش، ترجمه و توضیح چهل سخن از حکم و مواعظ آن پرداخته است و مجموعه‌ای فراهم آورده از محفوظه «بی‌استمداد از کتب قوم». البته می‌توان بعضی منابع که مؤلف از آنها شواهد بیشتری نقل کرده را شناسایی نمود؛ به‌عنوان نمونه، او از رساله «نزهة الكتاب و تحفة الأحباب» حسام‌الدین خویی (زنده در 907ق) بهره برده است[۱].
باآنکه احادیث برگزیده این اربعین، اغلب صبغه اخلاقی دارند، اما به کار حکمرانی هم می‌آیند و مؤلف در ضمن توضیح آنها، نکته‌هایی را به حاکم خاطرنشان می‌کند؛ از زبردستی حق و تقلیب ایام تا عنایت به فقرا و برحذر داشتن از بیداد بر رعیت. اشارتی نیز به شیوه عارفان دارد؛ از جمله ذکر حکایت مصاحبت حضرت موسی(ع) با خضر، «جهت تحصیل علم حال» که خضر «در آن علم، شیخ کامل بود»؛ حکایتی که به‌ویژه در متون عرفانی مورد استناد فراوان است و یا در توضیح حدیث یازدهم با رساندن اصل خرقه صوف به آدم(ع) و از او تا انبیا و اولیا به رسم تشبه، خدمت و حرمت «درویشان دل‌ریشان» را سردفتر دولت‌ها می‌داند و البته از دام‌گستری مبتدعان، که در زی ایشانند، زنهار می‌دهد[۲].
لحن گاه‌به‌گاه خطابی، استناد به شعر و حکایت و تمثیل، نمونه‌هایی از کاربرد سجع و هم نزدیکی نوشتار به گفتار در ضبط بعضی کلمات، اهل تذکیر بودن مؤلف را محتمل می‌کند[۳].
مؤلف پس از ترجمه تحت‌اللفظی، با بهره بردن از آیات و احادیث و اشعار، به توضیح احادیث می‌پردازد. او از مثنوی و دیوان شمس، سروده‌هایی به‌مناسبت، ذکر نموده و بنا بر ارادتش به مولانا از او با لقب ولی خدا، خداوندگار، سلطان الفقرا و سلطان العارفین یاد می‌کند[۴].
از جمله خصائص سبکی کتاب، عبارتند از:
- مطابقت صفت و موصوف در برخی مواضع: «دردنوشان پلاس‌پوشان»؛
- حذف فعل: «تو رنج بردی ایشان گنج»؛
- سجع: «در جمع کردن آن به جد کوشند و در محبت آن جان‌ها فروشند»[۵].
پانویس
منابع مقاله
دیباچه.