الجاحظ و كتابه في البلدان
الجاحظ و كتابه في البلدان، مقاله‌ای به قلم مورخ، مصحح و پژوهشگر معاصر عراقی، صالح احمد علی (1916 یا 1918-2003م)، است که کتاب مفقودشده البلدان از آثار ادیب، متکلم معتزلی و نویسنده مشهور قرن سوم هجری قمری، ابوعثمان عمرو بن بحر جاحظ (۱۶۰-۲۵۵ق)، را بر اساس منابع موجود می‌شناساند و از نظر روش و محتوا می‌سنجد و منتخباتی از مطالب آن را برطبق گزارش دیگر دانشوران نقل میکند.
| البلدان | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | جاحظ، عمرو بن بحر (نويسنده)
علی، صالح احمد (مقدمه نويس) علی، صالح احمد ( مصحح) |
| ناشر | خوش نهاد پیمان |
| مکان نشر | عراق - بغداد |
| سال نشر | 1970م |
| چاپ | 1 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
آثار ازدست‌رفته جاحظ
- متأسفانه متن کامل برخی از کتاب‌های جاحظ، از جمله «الأوطان و البلدان» و «الأمصار و عجائب البلدان» (درباره جغرافیا و تاریخ) در دسترش نیست. اثر حاضر مقاله‌ای پژوهشی در همین زمینه است که صالح احمد علی، نخست در مجله دانشکده ادبیات دانشگاه بغداد منتشر کرده و آنگاه در سال 1970م، به‌صورت کتاب فعلی بازنشر شده است.
هدف و روش
- صالح احمد علی، با تأکید بر آنکه از آثار جاحظ آشکار می‌شود که او به جنبه اجتماعی انسان، اهتمام می‌ورزید و حتی در كتاب الحيوان او نیز همین توجه به انسان و ابعاد اجتماعی و فکری و فرهنگی مشاهده می‌شود[۱]، افزوده است:
- در برخی از کتاب‌ها اشاره شده است که جاحظ در زمینه شهرها و آبادی‌ها نیز رساله‌ای نوشته است. از جمله یاقوت حموی در إرشاد الأريب و معجم البلدان از کتابی به نام «البلدان» نوشته جاحظ یاد کرده است[۲].
ساختار و محتوا
- این مقاله پژوهشی از دو بخش ذیل تشکیل شده است:
نمونه مباحث
- برگزیده‌هایی از رساله‌های عمرو بن بحر جاحظ: «فصلی از آغاز کتاب او در باب وطن‌ها و سرزمین‌ها»؛ خدا تو را با تقوا زینت ببخشد و امور مهم دنیا و آخرت تو را کفایت کند و سینه‌ات را با یقین خنک سازد و تو را با قناعت عزیز دارد و عاقبت تو را به سعادت پایان ببخشد و تو را از شاکران قرار دهد. از من خواستی تا کتابی برای تو درباره جزئیات سرزمین‌ها بنویسم و...[۳].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.