تاريخ النجف الأشرف
تاريخ النجف الاشرف، تألیف محمدحسین حرزالدین، كتابى است به زبان عربى كه به موضوع بررسى تاريخ و جغرافياى شهر نجف اشرف، به عنوان يكى از شهرهاى مقدس اسلامى، مى‌پردازد.
| تاریخ النجف الأشرف | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | حرزالدین، عبدالرزاق محمد حسین (محقق) حرزالدین، محمد حسین (نویسنده) |
| ناشر | دليل ما |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1385 ش |
| چاپ | 1 |
| شابک | 964-7990-235-6 |
| موضوع | نجف - تاریخ |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 3 |
| کد کنگره | DS 79/9 /ن3ح4 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
مؤلف اين كتاب را در جهت پاسخ به درخواست يكى از مراجع و با هدف آشنا ساختن خوانندگان با تاريخ يكى از شهرهاى مهم جهان، كه كالبد پيامبران بزرگى؛ چون آدم و نوح عليهما‌السلام و نيز بدن شريف اميرالمؤمنين على(ع) را در بر گرفته، به نگارش درآورده است.
كتاب به سال 1398ق نگارش يافته است.
ساختار
كتاب در سه جلد تنظيم گرديده است. جلد اول بر اساس فصول تنظيم شده و مشتمل بر هيجده فصل است.
جلد دوم و سوم بر اساس قرون قمرى، از قرن اول تا قرن چهاردهم هجرى تنظيم گرديده است.
گزارش محتوا
جلد اول:
در فصل اول، مؤلف به بررسى معنا لغوى «نجف»[۱] و نيز سبب نامگذارى اين شهر بدين نام پرداخته[۲] و از ديگر نام‌هاى اين شهر ياد مى‌كند[۳]. مؤلف براى نجف، غير از اين نام، بيست و هفت نام ديگر از جمله الغرى، المشهد، الظّهر، الملطاط، الطفّ، الرّبوه و...ذكر مى‌كند.
در فصل دوم موقعيت جغرافيايى نجف اشرف را مورد بررسى قرار داده و موقعيت نجف را قبل از آشكار شدن مرقد مطهر على بن ابى‌طالب، در دوره عباسيان، و پس از آن مورد بررسى قرار مى‌دهد[۴].
در فصل سوم، به بررسى موضعى از زمين كه شهر نجف در آن واقع شده، قبل از خشك شدن درياى نجف و بعد از خشك شدن آن در سال 1293ق. 1876م.، در دوره حكومت عثمانى‌ها، پرداخته شده است[۵].
در فصل چهارم، به معرفى نجف از خلال احاديث و رواياتى كه از پيامبر اكرم و ائمه اهل‌بيت عليهم‌السلام درباره قداست اين سرزمين و نيز حرمت آن وارد شده، پرداخته مى‌شود[۶].
فصل پنجم كتاب به بررسى تاريخچه انقلاب علمى در نجف اشرف، كه با هجرت شيخ طوسى از بغداد به اين شهر در سال 448ق. آغاز مى‌شود، اختصاص يافته است[۷]. مؤلف همچنين در اين فصل به بررسى علل به سستى گراييدن حركت علمى در نجف اشرف پس از رحلت شيخ طوسى اشاره مى‌كند[۸]. وى همچنين يادآور مى‌شود كه نشاط علمى پس از نجف در شهر حله نمودار شد و پس از گذشت مدت زمانى چند دوباره، با حضور شخصيتى چون مقدس اردبيلى، جنب وجوش علمى ديگر باره به حوزه نجف اشرف بازگشت[۹].
فصل ششم، كتاب به بررسى تاريخچه فعالیت‌های ادبى در اين شهر اختصاص يافته[۱۰] و از مراحل تحول و پيشرفت ادبى[۱۱]، نخستين همايش ادبى در نجف كه در دوران عضدالدوله ديلمى در سال 366ق. برگزار گرديد[۱۲]، تاثير پذيرى ادبيات نجف از ديگر ادبيات‌ها[۱۳]، انواع ادبهایى كه در نجف رواج داشت از قبيل شعر و نثر و خطابه حسینى[۱۴]، معرفى اماكنى كه عالمان و اديبان بدانها رفت و آمد داشتند[۱۵] و... سخن گفته شده است.
فصل هفتم به موضوع نقابت و نقباء در نجف اختصاص يافته است[۱۶]. نقابت مقامى خاص بود كه معزالدوله احمد بن بويه، از سلاطين آل بويه براى تكريم و تجليل از علويان به ايشان اختصاص داد. نقيب متولى اداره امور علويان بود. اولين نقيب، شريف حسین پدر سيد رضى و سيد مرتضى بود. اما پس از عصر آل بويه، نقابت معنايى گسترده‌تر يافت.
فصل هشتم به بررسى اوضاع اقتصادى نجف اشرف اختصاص يافته است[۱۷].
فصل نهم به معرفى محله‌هاى مسكونى قديمى در نجف اشرف از جمله چهار محله اصلى المشراق، العماره، الحويش و البراق، كه خود محله‌هاى ديگرى را دربر مى‌گرفتند، اختصاص داده شده است[۱۸].
فصل دهم به معرفى چشمه‌ها و آب‌هایى كه در نجف اشرف، چه در گذشته و چه فعلا وجود داشته و دارد، اختصاص يافته است[۱۹].
فصل يازدهم به معرفى چاه‌هاى آب موجود در نجف اختصاص داده شده است[۲۰].
در فصل دوازدهم به معرفى نهرها و قنات‌هاى جارى در اين شهر پرداخته مى‌شود[۲۱].
فصل سيزدهم به معرفى درياى نجف اختصاص يافته و موقعيت و اندازه آن و نيز نام‌هایى كه بر آن اطلاق مى‌شود، بيان گرديده است[۲۲].
فصل چهاردهم به معرفى اماكن اسلامى موجود در نجف اشرف[۲۳]؛ مانند مرقد حضرت آدم[۲۴] و نوح، هود و صالح عليهم‌السلام[۲۵]، قسّ الناطف[۲۶]، الثويّه، مسجدالخبال[۲۷]، مقام امام على(ع)[۲۸]، مرقد كميل بن زياد نخعى[۲۹]، دو مقام امام سجاد(ع)، مقام امام صادق(ع)، مرقد مطهر امام على(ع)[۳۰] و ساختمان فعلى حرم مطهر امام على(ع) اختصاص يافته است.
در فصل پانزدهم به معرفى ديرهاى مسيحيان كه در نجف اشرف موجود است، پرداخته شده است[۳۱].
فصل شانزدهم به معرفى قصرها و كاخ‌هاى موجود در اين شهر اختصاص يافته است[۳۲].
فصل هفدهم به معرفى ساير اماكن موجود در نجف كه جنبه عمومى دارد، اختصاص داده شده است[۳۳].
و در فصل هيجدهم به بيان حوادث و اتفاقات نادرى كه در اين شهر مقدس به وقوع پيوسته پرداخته شده است[۳۴].
جلد دوم:
در اين جلد وقايع و حوادثى كه در اين شهر از قرن اول[۳۵] تا انتهاى قرن سيزدهم قمرى روى داده، بيان گرديده[۳۶] و نيز اعلام و رجالى كه در خلال اين سال‌ها در اين شهر از دنيا رفته‌اند، معرفى گرديده‌اند.
جلد سوم به بررسى وقايع روى داده در اين شهر در قرن چهاردهم هجرى[۳۷] و نيز معرفى بزرگانى كه طى اين قرن وفات نموده‌اند، اختصاص يافته است.
وضعيت كتاب
كتاب حاضر حاوى پاورقى‌هایى به قلم فرزند مؤلف، آقاى عبدالرزاق محمدحسین حرزالدين و نيز فهرست‌هاى ذيل مى‌باشد:
فهرست آيات قرآنى، احاديث و آثار، مكان‌ها و بقاع، قبايل و خانواده‌ها و گروه‌ها و اقوام، اعلام و فهرست منابع و مآخذ به اضافه فهرست مطالب.
پانويس
- ↑ ر.ک: متن کتاب، ج1، ص19
- ↑ ر.ک: همان، ص20
- ↑ ر.ک: همان، ص23
- ↑ ر.ک: همان، صص 43-56
- ↑ ر.ک: همان، ص57
- ↑ ر.ک: همان، ص65
- ↑ ر.ک: همان، ص99
- ↑ ر.ک: همان، ص101
- ↑ ر.ک: همان، ص104
- ↑ ر.ک: همان، ص117
- ↑ ر.ک: همان، ص119
- ↑ ر.ک: همان، ص126
- ↑ ر.ک: همان، ص128
- ↑ ر.ک: همان، ص131
- ↑ ر.ک: همان، ص180
- ↑ ر.ک: همان، ص121
- ↑ ر.ک: همان، ص237
- ↑ ر.ک: همان، ص247
- ↑ ر.ک: همان، ص 263
- ↑ ر.ک: همان، ص269
- ↑ ر.ک: همان، ص275
- ↑ ر.ک: همان، ص315
- ↑ ر.ک: همان، ص327
- ↑ ر.ک: همان، ص329
- ↑ ر.ک: همان، ص330
- ↑ ر.ک: همان، ص333
- ↑ ر.ک: همان، ص335
- ↑ ر.ک: همان، ص337
- ↑ ر.ک: همان، ص341
- ↑ ر.ک: همان، ص351
- ↑ ر.ک: همان، ص463
- ↑ ر.ک: همان، ص447
- ↑ ر.ک: همان، ص493
- ↑ ر.ک: همان، ص551
- ↑ ر.ک: همان، ج2، ص3
- ↑ ر.ک: همان، ص369
- ↑ ر.ک: همان، ج3، ص3
منابع مقاله
- متن كتاب.
- مقدمه محقق، آقاى عبدالرزاق محمدحسین حرزالدين.