ديوان الشريف الرضي
ديوان الشريف الرضي، اثر ابوالحسن، محمد بن طاهر، معروف به شريف رضى و شرح و توضيح يوسف شكرى فرحَات، به زبان عربى است و محتواى آن اشعار شريف رضى است.
| ديوان الشريف الرضي | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | شریف الرضی، محمد بن حسین (سراينده) فرحات، یوسف شکری (شارح) |
| عنوان‌های دیگر | دیوان |
| ناشر | دار الجيل |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | 1415 ق یا 1995 م |
| چاپ | 1 |
| موضوع | شعر عربی - قرن4ق. |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 2 |
| کد کنگره | PJA 3947 /د9 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
ساختار
كتاب، در دو جلد تنظيم گرديده و شامل مقدمه شارح و اشعار مؤلف است.
اشعار، با توجه به حرف روى و به ترتيب حروف الفبا تنظيم شده است.
اشعار، از قافيه همزه تا پايان قافيه غين در جلد اول كتاب بيان شده است و از قافيه فاء تا پايان قافيه ياء در جلد دوم ذكر شده است.
عنوان هر شعر، در ابتداى آن و در كنار عنوان، «بحر» آن(وزن عروضى آن) بيان شده است.
گزارش محتوا
اشعار مؤلف، در موضوعات مدح، رثاء، فخر، نسيب، حكمت، زهد و موارد ديگر است، مانند هجويات كه در دو موضوع سياسى و اخلاقى بيان شده است.
بيشترين حجم اشعار ديوان را مدايح در بر گرفته است كه غالباً طولانى‌ترين قصايد موجود در ديوان، همين‌هاست.
مدايح وى بيشتر در مورد خلفا، ملوك، وزراء و... است كه وى با آنها در ارتباط بوده است. مدح او پيرامون شجاعت، كرم، عدل و درستى رأى و درست‌كردارى خلفا و وزراء و ملوك است. برخى از اين اشعار به مبالغه و زياده‌گويى در مورد اين افراد كشيده شده است.
از جمله كسانى كه وى، به مدح وستايش آنها پرداخته، عبارتند از شرف‌الدوله بويهى، صاحب اسماعيل بن عباد و برادر وى فخر‌الدوله، ابوالحسين دايى شاعر، ابوالفتح عثمان بن جنى نحوى، خليفه عباسى الطائع لله، بهاءالدوله و...
برخى از اشعار وى، رثاء و سوگوارى پيرامون اهل‌بيت(ع)، دوستان و اقوام و خويشانى است كه فوت كرده‌اند يا بين آنها به‌گونه‌اى جدايى افتاده است. اين اشعار، سوزناك‌ترين مراثى به شمار مى‌رود و بارزترين آنها اشعارى است كه در مورد اهل‌بيت و امام حسين(ع) سروده شده است. شاعر، در مراثى خويش براى امام حسين(ع) روش جديدى را در پيش گرفته است، چون به اهل‌بيت افتخار نموده و از قبور آنها ياد كرده و تشويق به زيارت آنها نموده است.
از جمله كسانى كه مرحوم شريف رضى در رثاى آنها شعر سروده است، عبارتند از عمر بن عبدالعزيز خليفه اموى، شرف‌الدوله بويهى، ابوالقاسم صاحب بن عباد، الطائع لله، تقيه بنت سيف‌الدوله حمدانى، بهاءالدوله بويهى و...
مرثيه شريف رضى بيشتر بيان‌گر مناقب و فضايل مرثى است تا گريستن و ناليدن بر فقدان وى، چنان‌كه حاكى از گذرا بودن عمر آدمى و رفتنى بودن وى و بى‌فايده بودن گريه است.
فخر، از جمله ميادينى است كه شاعر در آن خوش درخشيده است و به خويش و آباء خويش افتخار نموده است. اشعار حماسى و انقلابى وى در افتخار به قهرمانان، در سراسر ديوان وى مى‌درخشد.
اشعار شريف رضى در نسيب، در نهايت رقت و لطافت و نمايان‌گر اخلاقى عالى و حاكى از دلى است كه وجد، آن را جلا داده و درد، آن را مهذب نموده است. مجموعه قصايد عاشقانه وى، حجازيات ناميده مى‌شود كه حدود چهل‌تاست و بسيار زيبا و دل‌نشين است.
شارح، در مقدمه خود، شرح مختصرى از زندگى مؤلف را نقل مى‌كند و سپس در مورد اشعار و ديوان او مطالب باارزشى را بيان مى‌كند. در اين مقدمه، از نسخه‌هاى خطى كتاب در ايران، سوريه، عراق، مغرب، مصر و هند نام برده مى‌شود.
وضعيت كتاب
فهرست قوافى و محتويات، در پايان كتاب ذكر شده است. پاورقى‌هاى كتاب، توسط شارح درج شده است و در آن، كلمات و اصطلاحاتى كه در اشعار وجود دارد، شرح و توضيح داده شده است.
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب.