کاوشهایی پیرامون ولایت
کاوشهایی پیرامون ولایت نوشته جعفر سبحانی، کتابی است به زبان فارسی و با موضوع کلام شیعه. نویسنده در این اثر مباحثی مربوط به امامت و نبوت را مطرح نموده است.
| کاوشهایی پیرامون ولایت | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | سبحانی تبریزی، جعفر (نویسنده) |
| عنوان‌های دیگر | کاوشهایی پيرامون ولايت: تحلیلی از مسائل مربط به امامت و ولايت |
| ناشر | مؤسسه امام صادق عليه‌السلام |
| مکان نشر | ايران - قم |
| سال نشر | مجلد1: 1384ش |
| چاپ | 1 |
| شابک | 964-357-228-5 |
| موضوع | توسل
شفاعت ولايت |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 223/8 /س2ک2 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
ساختار
کتاب دارای یک مقدمه و سه بخش است. ذیل هرکدام از بخش‌ها چند درس آمده که به درس بیستویک ختم می‌شود. نویسنده در این اثر علاوه بر قرآن و نهج‌البلاغه از منابع بسیاری در موضوعاتی چون فلسفه، تراجم، رجال، تاریخ، سیره، حدیث و.... بهره برده است که به‌صورت خلاصه شامل موارد ذیل می‌شود: حکمة الاشراق سهروردی، شرح اشارات، اسدالغابة، الطبقات الکبری، سیره ابن هشام، تاریخ یعقوبی، مستدرک حاکم، صحيح مسلم، أمالی مفید و....
گزارش محتوا
آیت‌الله سبحانی بخش اول کتاب را ضمن سه درس توضیح و تشریح می‌کند. او در درس اول به حقیقت شفاعت می‌پردازد.
ایشان در درس دوم، حقیقت شفاعت را از دیدگاه قرآن مورد بررسی قرار می‌دهد و آیات مربوط به شفاعت را به هفت گروه تقسیم می‌کند.
- گروه اول آیاتی چون، آیه 254 سوره بقره را مورد بررسی قرار داده است. این آیات در نظر ابتدایی، وجود شفاعت در روز رستاخیز را نفی می‌کند و می‌گوید در آن روز شفاعت و دوستی وجود ندارد.
- گروه دوم شامل آیاتی است که شفاعت موردنظر یهود را نفی می‌کند؛ مانند آیات 48 و 123 سوره بقره.
- گروه سوم حاوی آیاتی است که در روز رستاخیز، برای کافران، شفاعت‌کننده‌ای وجود ندارد و یا شفاعتِ شفاعت‌کنندگان به حال آنان سودی ندارد؛ مانند آیات 53 سوره اعراف، 98 – 101 سوره شعرا و 46 – 48 سوره مدّثّر.
- گروه چهارم شامل آیاتی چون آیه 18 سوره یونس می‌باشند؛ در این آیات، خداوند، اعتقاد بت‌پرستان مبنی بر شفیع بودن بت‌ها را به باد انتقاد گرفته و به تکذیب اعتقادشان می‌پردازد.
- گروه پنجم شامل آیاتی است که شفاعت را مختص به خدا می‌داند مانند آیه 43 سوره زمر.
- گروه ششم شامل آیاتی است که شفاعت غیر خدا را در محکمه الهی به‌عنوان یک اصل مسلم در آن مطرح شده است. مانند آیات 255 سوره بقره، 3 سوره یونس، 109 سوره طه.
- گروه هفتم شامل آیاتی است که با صراحت شفاعت را برای غیر خدا اعلام می‌کند. در این روایات، برای شفاعت‌کننده و شفاعت‌شونده شرایطی مطرح شده است. مانند آیه 87 سوره مریم.
نویسنده در ادامه به بیان عدم تعارض آیاتی که شفاعت را مختص خدا می‌دانند با آیاتی که برای دیگران نیز حق شفاعت قائل شده‌اند می‌پردازد. سپس او شفاعت‌های منفی و مثبت را بیان می‌کند. وی در درس سوم به بیان انتقادات بی‌جا از شفاعت و نقد آن می‌پردازد[۱]
بخش دوم کتاب که شامل درس‌های چهارم تا نهم می‌شود اختصاص به آیاتی دارد که درباره خاندان رسالت نازل شده است. نویسنده در این بخش، چهار آیه مودّت، ولایت، لیلة المبیت و مباهله را شرح و تفسیر می‌کند و به شبهات و سؤالاتی که پیرامون آن‌ها وجود دارد پاسخ می‌گوید. او در آیه مودّت هشت سؤال را مطرح کرده و پاسخ می‌دهد و سپس از مودّت هر فردی به خویشاوندان خود سخن می‌گوید.
در آیه ولایت نیز پنج سؤال را مطرح می‌کند و به آن‌ها پاسخ می‌دهد. او در توضیح آیه ولایت سه بیت از شعر حسان بن ثابت را نقل و ترجمه می‌کند. نویسنده می‌گوید از میان عالمان اهل سنت، 65 نفر این جریان را در کتاب‌های خود ذکر کرده‌اند.
آیه بعدی آیه 15 سوره حجرات و مربوط به لیلة المبیت است. نویسنده با شرح ماجرای خوابیدن حضرت علی(ع) در رختخواب پیامبر(ص) در شبی که کافران قصد جان آن حضرت را کرده بودند در پی اثبات برتری علی بن ابی‌طالب(ع) و بیان یکی از فضیلت‌های اوست. وی از تعصب ناروای جاحظ در این‌که این ماجرا را فضیلتی برای حضرت علی(ع) ندانسته سخن به میان می‌آورد. همچنین از کوشش معاویه برای تحریف آن واقعه و پاسخ به آن‌ها می‌نویسد.
او در آیه مباهله پس از توضیح ماجرای مسیحیان نجران و مباهله و ذکر صورت صلح‌نامه‌ای که به امضای طرفین رسید، ماجرای مباهله را سندی برای فضیلت اهل‌بیت(ع) می‌داند و سپس به مقایسه علی(ع) با برخی انبیاء و برتری وی بر آنان با استناد به آیات قرآن می‌پردازد[۲]
بخش سوم کتاب درباره امکان یا عدم امکان آگاهی بشر از عالم غیب است. نویسنده با استناد به آیاتی از قرآن و روایات درباره امکان علم پیامبر(ص) به غیب و چگونگی علم ایشان توضیح می‌دهد و منظور آیاتی که نافی علم پیامبر(ص) به غیب هستند را توضیح می‌دهد. او نمونه‌هایی از اخبارات غیبی پیامبران در قرآن را ذکر می‌کند. وی برخی خبرهای پیامبر(ص) و علی(ع) از غیب را هم می‌آورد[۳]
وضعیت کتاب
«این کتاب، در حقیقت جلد دوم کتاب «رهبری امت» است که چندی قبل به‌صورت بیست‌وپنج درس ولایت چاپ و منتشر گردیده. این جلد حاوی بیستویک درس از دروس ولایت است که در شب‌های جمعه در «حسینیه بنی فاطمه» تهران، واقع در خیابان امیرکبیر، برای گروهی از جوانان بافضیلت و به‌صورت درس القاء شده است.[۴]
فهرست مطالب در ابتدای کتاب ذکر شده است. ارجاعات در پاورقی‌ها آمده‌اند و بیشتر مربوط به آیات قرآن هستند. البته گاه در پاورقی‌ها مطالب کوتاهی در توضیح مطلب یافت می‌شود. فهرست منابع و مآخذ به‌صورت جداگانه نیامده و برای یافتن منابع باید پاورقی‌ها را دید.
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.