عين الحياة (ترجمه میلانی)

عين الحياة، اثر علامه محمدباقر مجلسى (اصفهان، 1037-1110ق، همان جا) است كه آن را جناب آقاى سيد هاشم ميلانى، از زبان فارسى به عربى در دو جلد ترجمه و منتشر كرده است. در مورد ترجمه مذكور چند نكته گفتنى است:

1. اثر حاضر، يك زبانه است و فقط ترجمه عربى است و متن فارسى را به‌همراه ندارد.
2. مترجم محترم، ترجمه‌اش را در تاريخ شنبه، هشتم جمادى‌الثاني 1415 به پايان رسانده و از تلاش جناب آقاى سيد محمد قپانچى در تصحيح اثر حاضر تشكر كرده است
3. براى آشنا شدن با چگونگى ترجمه در اثر حاضر و سهولت مقابله آن با متن اصلى، مطلبى از نویسنده همراه با ترجمه آن در اينجا ذكر مى‌شود: نویسنده چنين نوشته است:

   «فصل هفتم، در بيان اذكارى است كه در هنگام خواب بايد خواند: بدان كه مستحب است در هنگام خوابيدن با وضو باشد و به جانب راست بخوابد رو به قبله و سوره‌ها و آياتى كه در باب فضائل قرآن مذكور شد، بخواند و بهترين اذكار در اين وقت، تسبيح حضرت فاطمه زهرا(ع) است. چنان‌كه به سند معتبر از حضرت امام جعفر صادق(ع) منقول است: چون آدمى شب در جاى خواب خود مى‌خوابد، ملك بزرگوارى و شيطان متمردى به‌سوى او مبادرت مى‌نمايند، پس ملك به او مى‌گويد: روز خود را ختم كن به خير و شب خود را افتتاح كن به خير و شيطان به او مى‌گويد: روز خود را ختم كن به گناه و شب خود را افتتاح كن به گناه؛ پس اگر اطاعت ملك كرد و تسبيح حضرت فاطمه(ع) را در وقت خواب خواند، ملك آن شيطان را مى‌زند و از او دور مى‌كند و او را محافظت و نگاهبانى مى‌كند تا بيدار شود؛ پس باز شيطان مى‌آيد و او را امر مى‌كند كه ختم شب و افتتاح روز به گناه بكند و ملك او را به خير امر مى‌كند؛ پس اگر اطاعت ملك كرد و تسبيح حضرت فاطمه(ع) را خواند، آن ملك، شيطان را از او دور مى‌كند و حق تعالى عبادت تمام آن شب را در نامه عملش مى‌نويسد»

   مترجم، آن را چنين ترجمه كرده است:

   «الفصل السابع في ما يقرأ عند النوم: اعلم أنّه يستحب أن يكون الإنسان حين النوم متوضّأ و أن ينام على جهة اليمين و إلى القبلة و أن يقرأ السور و الآيات التي ذكرت في باب فضائل القرآن و أحسن الأذكار، تسبيح الزهراء(ع). روي بسند معتبر عن أبي‌عبداللّه(ع)أنّه قال: إذا آوى أحدكم إلى فراشه ابتدره ملك كريم و شيطان مريد؛ فيقول له الملك: اختم يومك بخير و افتح ليلك بخير و يقول له الشيطان: اختم يومك بإثم و افتح ليلك بإثم. قال: فإن أطاع الملك الكريم و ختم يومه بذكر اللّه و فتح ليله بذكر اللّه اذا أخذ مضجعه و كبّر اللّه أربعا و ثلاثين مرّة، و سبّح اللّه ثلاثا و ثلاثين مرّة و حمد اللّه ثلاثا و ثلاثين مرّة، زجر الملك الشيطان عنه فتنحى و كلأه الملك حتى ينتبه من رقدته. فاذا انتبه ابتدر شيطانه فقال له مثل مقالته قبل أن يرقد و يقول له الملك مثل ما قال له قبل أن يرقد؛ فإن ذكر اللّه عزّ و جلّ العبدبمثل ما ذكره أوّلا، طرد الملك شيطانه عنه فتنحّى و كتب اللّه عزّ و جلّ له بذلك قنوت ليلةهمان‌طوركه ملاحظه مى‌شود ترجمه مذكور، درست و مطابق با متن اصلى است و نقصى در آن ديده نشد.

4. هرچند بررسى تفصيلى اين ترجمه، در مواردى كه مترجم به ترجمه مطالب پرداخته، از نظر مطابقت با متن فارسى، كارى مشكل و تخصصى است و فرصت فراوانى مى‌طلبد، ولكن با بررسى اجمالى اين اثر، مشخص شد كه مترجم محترم در برگردان مطالب، به موفقيت دست يافته و اشكالى در آن مشاهده نشد.
5. اثر حاضر، مستند است و از روش پاورقى‌نويسى در آن استفاده شده است. در اين پاورقى‌ها در اكثر موارد، منبع روايات با ذكر نام كتاب و شماره جلد و صفحه مورد نظر بيان شده استو گاهى توضيحى كتاب‌شناختى درباره آثار نویسنده مطرح كرده است
6. مترجم محترم، روايات مطرح و ترجمه‌شده به فارسى را از منبع اصلى نقل كرده و به ترجمه مجدد از فارسى به عربى نپرداخته است و به همين جهت گاه اختلاف موجود بين متن فارسى و متن عربى روايات را يادآور شده است؛ به‌طور مثال، در متن فارسى چنين آمده: «و به سند معتبر از حضرت صادق(ع) منقول است: هركه دو ركعت نماز بگذارد و در هر ركعتى بعد از حمد شصت مرتبه «قل هو اللّه أحد» بخواند، چون فارغ شود گناهانش آمرزيده شده باشد»و مترجم در ترجمه، كلمه‌اى را كه در متن فارسى نيست، ولى در متن روايت هست، در داخل كروشه ذكر كرده و چنين آورده است: «و روي بسند معتبر عن أبي‌عبداللّه(ع)أنّه قال: من صلّى ركعتين [خفيفتين] بقل هو اللّه أحد في كلّ ركعة ستين مرّة، انفتل و ليس بينه و بين اللّه ذنب» و در پاورقى نوشته است كه اين كلمه [خفيفتين] - يعنى آسان و سبک - در متن فارسى موجود نيستو گاه نویسنده تصريح كرده كه: «... اين مضمون از حضرت صاحب‌الامر منقول است در ضمن حديثى كه بر فوايد بسيار مشتمل است؛ لهذا اكثر آن را ايراد مى‌نماييم...»، ولى مترجم تأكيد كرده كه ما براى فايده بيشتر همه روايت را آورديم و آنچه نویسنده نياورده را در بين دو كروشه قرار داده‌ايم
7. گاهى نویسنده توضيحى آورده كه در متن اصلى روايت نيست و مترجم توضيح يا افزوده نویسنده را در درون كروشه قرار داده و به عربى ترجمه كرده و بعد يادآور شده است كه: «ليست هذه الزيادة من الرواية و الظاهر أنّها إضافة من المؤلف (قدس‌سره)»؛ «اين زيادى، از روايت نيست و ظاهراً از نویسنده (قد) است»

‏عین الحياة
پدیدآوران	میلانی، هاشم (مترجم و محقق) مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی (نویسنده)
ناشر	جماعة المدرسين في الحوزة العلمیة بقم، مؤسسة النشر الإسلامي
مکان نشر	قم - ایران
سال نشر	1431 ق
چاپ	3
شابک	‎978-964-470-271-6
موضوع	احادیث اخلاقی - قرن 12ق. احادیث شیعه - قرن 12ق. اخلاق اسلامی محمد(ص)، پیامبر اسلام، 53 قبل از هجرت - 11ق. - اندرز نامه‌ها محمد(ص)، پیامبر اسلام، 53 قبل از هجرت - 11ق. - کلمات قصار
زبان	عربی
تعداد جلد	2
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏142‎‏/‎‏5‎‏ ‎‏/‎‏م‎‏3‎‏ع‎‏9
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

منابع مقاله

1. مقدمه و متن كتاب.
2. عين الحيات، علامه محمدباقر مجلسى، تحقيق سيد مهدى رجائى، قم، انتشارات أنوار الهدى، چاپ اول، 1382ش.