تاریخ مختصر زبانشناسی ساختگرا
تاریخ مختصر زبانشناسی ساختگرا تألیف پیتر متیوس، ترجمه راحله گندمکار؛ این کتاب در خلاصه‌ترین شکل ممکن، تاریخچۀ کاملی از نحوۀ پیدایش و سیر تکوین نگرش ساختگرا در زبانشناسی را معرفی می‌کند و با نگاهی بی‌طرفانه نسبت به این مکتب، چشم‌اندازی تمام‌نما برای خوانندگان خود به دست می‌دهد.
| تاریخ مختصر زبانشناسی ساختگرا | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | متیوس، پیتر (نویسنده) گندمکار، راحله (مترجم) |
| ناشر | کتابسرای میردشتی |
| مکان نشر | تهران |
| سال نشر | 1399 |
| شابک | 5ـ48ـ7099ـ622ـ978 |
| موضوع | زبانشناسی سا‌ختا‌ری -- تاریخ |
| کد کنگره | P ۱۴۶/م۲ت۲ |
ساختار
کتاب از هشت فصل تشکیل شده است.
گزارش کتاب
این کتاب در خلاصه‌ترین شکل ممکن، تاریخچۀ کاملی از نحوۀ پیدایش و سیر تکوین نگرش ساختگرا در زبانشناسی را معرفی می‌کند و با نگاهی بی‌طرفانه نسبت به این مکتب، چشم‌اندازی تمام‌نما برای خوانندگان خود به دست می‌دهد.
از زمانی که مردم‌شناس فرانسوی لوی استروس در مقالۀ کلاسیک خود اصطلاح ساخت‌گرایی را وضع کرد، حدود ۶۰ سال می‌گذرد؛ ولی بسیاری از دانشجویان زبانشناسی هنوز نمی‌دانند منظور از این اصطلاح دقیقا چیست و چه رویکردی را در زبانشناسی، ساختگرا می‌دانند یا اساساً منظور از ساخت چیست؟ بسیاری از دانشجویان زبانشناسی چنین تصور می‌کنند که هم‌زمان با پیدایش دستور زایشی در آغاز نیمۀ دوم قرن بیستم، نگرش ساختگرا ذر زبانشناسی مردود شناخته شده و نظریات این دسته از زبان‌شناسان به کلی کنار نهاده شده است.
متیوس در این کتاب، توجه خود را صرفاً به زبانشناسی ساختگرا معطوف کرده است. پیدایش این نگرش در زبانشناسی به آراء و نظریات فردینان دو سوسور بازمی‌گردد؛ هرچند که خود او هرگز از اصطلاح ساخت‌گرایی استفاده نکرد. تمامی آنچه سوسور در مورد شیوۀ مطالعۀ ساخت زبان مطرح کرده، در کتابی با عنوان «دورۀ زبانشناسی عمومی» به همت همکاران و شاگردان وی گردآوری شده است و از آنجا که از زمان انتشار آن تاکنون، تمامی نگرش‌ها و مکاتب مختلف زبانشناسی به نوعی بر مبنای این نظریات بنیادین پدید آمده‌اند، نمی‌توان آنها را نادیده گرفت.
آنچه در این میان مهم می‌نماید، تفکیک و تمایز سه نوع ساخت‌گرایی از یکدیگر است. متیوس میان این سه دیدگاه، ساختگرا، زبانشناسی ساختگرا را برای عنوان نوشتن انتخاب کرده و بر این اساس توجه‌اش را تنها به آرا و تقریرات سوسور معطوف داشته است؛ یعنی همان ساخت‌گرایی مدنظر سوسور که به مطالعۀ نظام زبان اختصاص دارد و در واقع همان دیدگاه اصلی و اولیۀ ساخت‌گرایی است نوع دیگر ساخت‌گرایی، بینشی است که ژان پیاژه در کتاب مشهورش «ساخت‌گرایی: معرفی می‌کند. به اعتقاد او ساخت‌گرایی صرفاً به زبانشناسی محدود نمی‌شود و طرح آنچه سوسور دربارۀ نظام زبان و روش مطالعۀ آن مطرح می‌کند، در مطالعۀ نظام‌های دیگر نیز امکان‌پذیر است و کارایی آن را می‌توان در مطالعۀ ریاضیات، فیزیک، شیمی، زیست‌شناسی، مردم‌شناسی، روان‌شناسی و غیره مشاهده کرد. به این ترتیب، پیاژه ساخت‌گرایی را نوعی جهان‌بینی عام در مطالعۀ انواع نظام‌های پیرامون انسان در نظر می‌گیرد که به زبانشناسی و مطالعۀ نظام زبان محدود نیست. نوع سوم ساخت‌گرایی که بهتر است «ساخت‌گرایی فرانسه» نامیده شود، در نظریات رولان بارت معرفی می‌شود و در اصل با نشانه‌شناسی مترادف است. بارت می‌کوشد با الگوگیری از آرای زبان‌شناسان ساختگرا به مطالعۀ نظام‌های نشانه‌ای دیگری مانند مد و پوشاک بپردازد.
اکنون این پرسش مطرح می‌شود که چرا اکثر دانشجویان زبانشناسی تصور می‌کنند ظهور دستور زایشی در آمریکا منجر به از بین رفتن نگارش ساخت‌گرایی شده است. سابقۀ این سوء تعبیر به سال‌های میانی دهۀ ۱۹۶۰ باز می‌گردد؛ آن زمان که نوام چامسکی به نگرش ویژه‌ای از ساخت‌گرایی در آمریکا خرده گرفته بود و متاسفانه همین دیدگاه خاص را ساخت‌گرایی می‌نامید.
متیوس مخاطبان این کتاب را آشنایان با مباحث زبانشناسی در نظر گرفته است؛ به عبارت دیگر درک مطالب مطرح‌شده از سوی وی زمانی به‌راحتی امکان‌پذیر است که خواننده از پیش با تمامی مباحث مطرح در زبانشناسی آشنا باشد و از طریق خواندن این نوشته صرفاً به دنبال درک زنجیرۀ زمانی پیوند این مباحث به یکدیگر باشد.[۱]
پانويس
منابع مقاله
پایگاه اطلاع‌رسانی حدیث شیعه (حدیث نت)