الأوزان و المقادير
الأوزان و المقادير، حاوى مباحثى ارزش‌مند از شيخ ابراهیم عاملى بياضى است كه اوزان و مقادير مورد نياز یک فقيه را در ابواب گوناگون فقهى، از نگاه جميع فرهنگ‌ها، به زبان عربى مورد بررسى قرار داده است. گردآورنده، مباحث مزبور را در مدت پنج سال؛ يعنى از سال 1356ق تا سال 1361ق، تأليف نموده و در سال 1381ق، در هنگام چاپ كتاب، آن را بازبينى كرده و بعضى از مطالب را بدان افزوده است. اين كتاب را در نوع خود كارى نو و بى‌بديل بايد به حساب آورد كه مى‌تواند در مواقع لزوم مورد استفاده و بهره‌بردارى‌هاى یک فقيه با دقت و يا قاضى اسلامى قرار بگیرد.
| الاوزان و المقادیر | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | عاملی بیاضی، ابراهیم (نویسنده) |
| ناشر | [بی نا] |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | 1381 ق |
| چاپ | 1 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
ساختار
شيخ ابراهیم عاملى، كتاب خويش را در چند بخش تنظيم نموده است. وى ابتدا مقدمه‌اى نوشته و در آن هدف خود را از تأليف چنين كتابى به همراه نياز بدان تبيين نموده است. وى سپس تنبيهات مهمى را كه برای مباحث آينده لازم است، آورده و در آنها به بعضى از اعداد و مقادير كه در كتب فقهى به نحو خاصى به كار مى‌روند، پرداخته و مقصود از آنها را روشن نموده است. بخش بعدى ذكر مقادير گوناگون طبق حروف هجائيه مى‌باشد كه در حدود هشتاد مقدار را از فرهنگ‌ها و رسومات گوناگون مورد بررسى قرار داده است.
اوزان و مقاديرى كه در زمان مؤلف، در شرق و غرب عالم، مورد استفاده بوده است، در بخش ديگرى در دو قسمت بيان شده‌اند:
1- عيارات، قياسات و مكاييل بعضى از دولت‌ها.
2- نقود(طلا و نقره). ايشان در پایان مطالب كتاب، مصادر كتاب خود را نيز معرفى نموده است.
گزارش محتوا
مؤلف، بعد از بيان مقدمه‌اى وارد بخش تنبيهات شده كه در آن‌جا شش تنبيه را مورد بررسى قرار داده است. نخست به اعداد كه با مذكر، مؤنث و با مؤنث، مذكر مى‌شوند، پرداخته است؛ مانند ثلاثة رجال، ثلاث نساء، بعد مى‌گويد: تميز؛ یعنى آنچه بعد از ثلاثة تا عشرة قرار مى‌گیرد، جمع و مجرور است. تنبيه دوم در مورد كتابت مائة مى‌باشد؛ مائة يا همان صد عربى، با الف نوشته و بدون الف خوانده مى‌شود. سومين تنبيه در مورد حكم ثمان است كه ثمانية در مورد مذكر و ثمان (در برخى از موارد با ياء و در بعضى بدون آن) در مورد مؤنث به كار مى‌رود. تنبيه چهارم درباره ذراع است كه كلمه‌اى مؤنث و جمعش اذرع است. در تنبيه پنجم اشاره مى‌كند به مفهوم ربع و خمس و سدس و... و در آخرين تنبيه، از كتاب مفكرة مواهب فاخورى سخن مى‌گويد كه وى در آخر آن جدولى را برای تبديل مقياس‌هاى انگليسى به مقياس‌هاى مترى ذكر كرده است.
ذكر مقادير به ترتيب حروف هجائيه: مؤلف، در اين بخش، مقادير گوناگونى را به ترتيب حروف الفبا، تعريف و مشخص نموده است كه اولین مقدار «آر» مى‌باشد؛ آر به صد متر مربع گفته مى‌شود.
«إستار» دومين مقدار است كه بيست و چهار مثقال شرعى مى‌باشد. «إصبع» كه در واقع اندازه انگشت متعارف است. «الأقة الاسلامبولیة» كه به قول مؤلف در زمان وى محور توزين در سورية، لبنان، عراق و غير آن بوده و در عراق به «حقه عطارى» تعبير مى‌شده است. «اينش» كه همان اينچ فارسی است و برابر دو سانتى‌متر و نيم مى‌باشد. «اوقية» مقدار بعدى است كه بر چهار نوع مى‌باشد: اوقيه شرعى، اوقيه بقالى، اوقيه كويتى و اوقيه كيلو. «أونس» نيز مانند اينچ یک مقدار انگليسى مى‌باشد كه امروزه برای اندازه‌گیرى طلا در بازارهاى بين المللى به كار مى‌رود. «باع»، از نوك انگشت ميانى دست راست تا نوك انگشت ميانى دست چپ در انسان مستوى الخلقه مى‌باشد. «بريد شرعى»، نصف مسافت شرعى برای قصر شدن نماز مسافر مى‌باشد. «بوصه»، یک سى و ششم يارد مى‌باشد. «توله»، از اوزان كويتى مى‌باشد. «حبه»، مؤلف آن را با استناد به سخنان سيد يزدى در عروة و محقق نائينى و شيخ احمد كاشف الغطا مشخص نموده است. حبة الحمص، حبة الشعير و حبة القمح از اقسام حبّه مى‌باشند. «حقه» نيز داراى دو نوع حقه بقالى و حقه عطارى مى‌باشد. «حمصه»، همان قيراط صيرفى مى‌باشد.
حنوط ميت و خمس هر كدام داراى مقدار مشخصى هستند. دافق، درهم، ديه قتل نفس، دينار شرعى، ذراع، ربع اقه اسلامبولى، رطل، ريال مجيدى، سانتى‌متر، شبر، طسوج، صاع، طغار، طن، عقده بحريه، عمله عثمانيه، غالون، غرام كه اولى همان گالن فارسی و دومى همان گرم مى‌باشد، به همراه چندين مقدار ديگر از جمله قدم، فرسخ، قنطار، كر، كفاره، كيلوگرم، كيلومتر، ليتر، مثقال، ميل و... در قسمت مقادير بحث شده‌اند.
بخش بعدى كتاب، اوزان و مقادير متعارفه در شرق و غرب است. عيارات، قياسات و مكاييل بعضى از دولت‌ها، بخش ديگر از كتاب است. مؤلف در اين قسمت به عيار كشورهاى اسپانيا، انگليس، پرتغال، بلژیک، روسيه، سوئيس، فرانسه، هند، هلند و يونان پرداخته و اندازه هر كدام را مشخص نموده است.
نقود:اين قسمت به نقل از كتاب كشف الحجاب پطرس بستانى بيان شده و در قسمت اول؛ يعنى نقود ذهبيه، طبق جدولى كه مشخص شده اول اسم نقود، سپس وزنشان بر اساس حبه، قيراط و درهم مشخص گرديده است. اين نقود عبارتند از: دبلون، عادلى جديد، عادلى قديم، ليره امریکايى، ليره روسى، مجهر، مشخص و ممدوحى. جدول نقود فضيه كه ترتيبش به همان صورت است، در بر گیرنده ريال امریکانى، ريال شنكو، ريال مسكوبى قديم، شلن، فرانك، ربع فلروين كه به فرين معروف است مى‌باشد.
مصادر رساله:
در اين بخش، مؤلف، اسامى كتاب‌هایى را كه در تأليف اين رساله از آنها بهره گرفته است، به ترتيب حروف الفبا بيان نموده است.