شرح زبدة الحقایق
شرح زبدة الحقایق المعروف به شرح تمهیدات، اثر صدرالدین ابوالفتح سید محمد بن یوسف حسینی گیسودراز چشتی (متوفی 825ق)، شرحی است بر کتاب «زبدة الحقایق» عبدالله بن محمد عین‌القضات همدانی (492- 525ق) که با تصحیح مولوی حافظ سید عطا حسین صاحب، منتشر شده است.
| شرح زبدة الحقایق | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | عین‌القضاة، عبدالله بن محمد (نويسنده)
گیسودراز، محمد بن یوسف (شارح) حسین، عطا (مصحح) |
| عنوان‌های دیگر | تمهیدات. شرح ** شرح تمهیدات عین القضا‌ت همداني |
| ناشر | بنگاه کتاب مشهد |
| مکان نشر | هند - حیدرآباد |
| سال نشر | 1364ق |
| چاپ | 1 |
| موضوع | عرفان, -- متون قدیمی تا قرن ۱۴,خداشناسی - متون قدیمی تا قرن۱۴ |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP ۲۸۲/۶۵/ع۹ز۲۰۲،گ۹ |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
کتاب با مقدمه مصحح به زبان اردو، آغاز شده است[۱].
روال متن چاپی شرح گیسودراز این‌گونه است که هر صفحه را به دو بخش تقسیم می‌کند. در بخش فوقانی اصل متن تمهیدات بی‌هیچ کم و کاستی نقل می‌گردد و در بخش زیرین صفحه به شرح همان سطرهایی که در بالا ذکر شده می‌پردازد[۲].
گیسودراز در شرح خویش بیشتر به آیات و روایات و جملات صوفیان و اصطلاحات خاص اهل تصوف نظر داشته و برای بیان مقصود به‌اقتضای مطلب از اشعاری نیز استفاده می‌کند. وی جملات تهمیدات را با واژه «قوله» نقل کرده و سپس به شرح همان جمله‌های مورد نظر خویش می‌پردازد[۳].
ناگفته نماند گیسودراز در این اثر نیز مانند دیگر آثارش، از تاختن به ابن عربی و اندیشه‌هایش در هر فرصت، فروگذار نکرده است[۴].
برای آشنایی بیشتر با نوع نگاه و بیان این عارف هندی که به‌شدت تحت تأثیر اندیشه‌های عرفانی عارفان ایرانی پیش از خود نظیر علاءالدوله سمنانی در مقابله با ابن عربی است، بخشی از شرح تمهید ششم را که به حقیقت و حالات عشق اختصاص دارد، از نظر خواهیم گذراند:
«تمهید اصل سادس، عشق است»:
«قوله: من عشق فعف ثم كتم فمات مات شهيدا: قاضی این حدیث را هیئتی کرد، ابتلایی، گرفتاری خود را که در دام عشق است، بدان اشارت کرد و آنکه قاضی می‌گوید او بر من غالب است و من مغلوبم، چنان‌که صاحب سوانح و لمعات عشق می‌گویند و از او ذاتی معین موصوف به صفات کمال مراد می‌آرند و حسب آن بیانی می‌گویند. در لمعات دیده‌ای که عاشق و معشوق می‌گوید عشق غایت از ذاتی می‌کند که ظهور عاشق و معشوق از وی است. قاضی هم بر آن عشق را بنیاد نهاده است[۵].
پانویس
منابع مقاله