گیسودراز، محمد بن یوسف
سید محمد بن یوسف حسینی دهلوی، مشهور به «گیسودراز» یا «خواجه بنده‌نواز» (721-825ق)، عالم حنفی ماتریدی و درویش صوفی اهل هند از طریقت چشتی، شاگرد و سپس جانشین صوفی نصیرالدین چراغ دهلوی و صاحب «شرح زبدة الحقایق المعروف به شرح تمهیدات».
| گیسو دراز، محمد بن یوسف | |
|---|---|
 | |
ولادت
وی در چهارم رجب سال 721ق، در دهلی متولد شد[۱].
تحصیلات و اساتید
سید محمد، تحصیلات آغازینش را در اوضاع آرام دولت‌آباد که با حضور جمع فراوانی از عرفا در آنجا پدید آمده بود، کسب کرد. طی این مدت به یکی از یاران شیخ برهان‌الدین غریب در امر مقابله رساله قشیری یاری می‌رساند. سید همین‌‌که به دهلی رسید طوق ارادت شیخ نصیرالدین را در گردن کرد و به آن سلسله از ریاضات معمول پرداخت که نومریدان جوان انجام می‌دادند. عشق و محبتش به نصیرالدین حد و مرزی نداشت. معروف است که «روزی او با چندی دیگر از مریدان، پالکی شیخ نصیرالدین محمود بودند؛ در وقت برداشتن، گیسوی سید به سبب درازی‌ای که داشت در پای پالکی بند شد و او به سبب رعایت ادب و استغراق عشق و محبت، به برآوردن گیسو مقید نشد؛ هم بر آن وضعی که واقع شد، مسافت بعید قطع کرد. بعد از آنکه شیخ را بر این معنی اطلاع افتاد، خوشحال شد و بر صدق عقیدت و حسن منیعت او آفرین‌ها کرد[۲].
پس از وفات شیخ نصیرالدین، چراغ دهلی و قطب وقت سلسله چشتیه، گیسودراز را خلیفه او می‌دانستند. هرچند که گیسودراز خلافت‌نامه‌ای از پیرش نگرفته بود، اما همچنان برجسته‌ترین فرد در میان مریدان فراوان شیخ بود[۳].
گیسودراز پس از رحلت شیخ نصیرالدین از دهلی به دکن رفت. وی نخست راهی گوالیار شد و از آنجا به گجرات رفت و چند سالی به گمنامی زیست و پس از آن عازم دکن شد. حدود سال 815ق، سلطان بهمنی تاج‌الدین فیروز (825-800ق) خبر یافت که گیسودراز نزدیک حسن‌آباد گلبرگه رسیده و به استقبال او رفت[۴].
وفات
وی در شانزدهم ذوالقعده 825ق، چهره در نقاب خاک کشید[۵].
آثار
کتاب «شرح زبدة الحقایق المعروف به شرح تمهیدات» از آثار اوست.
پانویس
منابع مقاله
اسدپور، رضا، «گنجینه مخطوطات: عشق چیزی دیگر است: گذری بر شرح سید محمد گیسودراز بر تمهیدات عین‌القضات همدانی»، پایگاه مجلات تخصصی نور، اطلاعات حکمت و معرفت، دی 1386، سال دوم - شماره 10، به آدرس: https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/578942
وابسته‌ها
[[ديوان حضرت قدوه السالکين زبده العارفين إمام الکاملين ولي الأکبر الصادق مخدوم بنده‌نواز حضرت صدرالدين ابوالفتح سيد محمد حسينی گيسودراز چشتی قدس الله سره العزیز المسمی به انيس العشاق]]