معجم ما ألف عن رسول‌الله(ص)
معجم ما ألف عن رسول‌الله(ص)، اثر صلاح‌الدین منجد، کتابی است که در آن، به معرفی آثاری پرداخته شده که پیرامون پیامبر(ص) نوشته شده است.
| معجم ما ألف عن رسول‌الله صلی‌الله‌علیه‌و‌سلم | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | منجد، صلاح‌الدین (نویسنده) عطار، نادي (مراجعه) |
| ناشر | دار القاضي عياض للتراث |
| مکان نشر | مصر - قاهره |
| چاپ | 1 |
| موضوع | محمد(ص)، پيامبر اسلام، 53 قبل از هجرت - 11ق. - کتاب‌شناسی |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | Z 8787 /م8م6 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
کتاب به زبان عربی و در دوران معاصر نوشته شده و توسط نادی عطار تحقیق و تعلیقه نگاری شده است. در قرون گذشته، آثار و تصنیفات فراوانی در مورد پیامبر(ص) نوشته شده، اما تاکنون، کسی اقدام به گردآوری و ذکر نام و مشخصات این آثار نکرده است؛ ولذا اثر حاضر، از این باب دارای ارزش و اهمیت فراوانی است[۱]
ساختار
کتاب با دو مقدمه از ناشر و نویسنده آغاز و مطالب در دوازده قسم، تنظیم شده است.
در هر قسم، موضوعات مختلفی که آثار پیرامون آن‌ها نوشته شده، ذکر گردیده و ترتیب چینیش آثار در هر قسم، بر اساس ترتیب حروف الفبایی نام کتب می‌باشد.
در هر مورد اطلاعاتی همچون نام کتاب، نام نویسنده، تاریخ وفات وی و محل و تاریخ چاپ کتاب ارائه شده است. در مواردی نیز به منبعی که نام آن کتاب در آن درج شده، اشاره گردیده است.
گزارش محتوا
در مقدمه ناشر، به نام و موضوع کتاب و نویسنده آن، اشاره شده[۲]و در مقدمه نویسنده، به ذکر انگیزه تألیف و برخی از ویژگی‌های کتاب پرداخته شده است[۳]
در قسم اول، 15 موضوع ذکر گردیده و سپس کتب و آثار نوشته شده پیرامون آن موضوعات، معرفی شده است. این موضوعات عبارتند از: عصر پیامبر(ص)؛ مکه مکرمه؛ زمان تولد پیامبر(ص)؛ اسماء رسول؛ ختان رسول؛ رضاع رسول؛ نسب رسول؛ نسب و فضایل قریش؛ اسلاف، آباء، اجداد، پدر و مادر و عموهای آن حضرت و دوران قبل از رسالت پیامبر(ص)[۴]
از جمله کتب مذکور در این قسم، می‌توان از: «الانبثاق» محمد اسعد طلس (1995م)؛ «تاریخ العرب القدیم و عصر الرسول» نبیه عاقل؛ «عصر ماقبل الإسلام» محمد مبروک نافع؛ «عصر النبی و بیئته قبل البعثة» محمد عزه دروزه؛ «لماذا ظهر الإسلام فی جزیرة العرب» احمد موسی سالم نام برد[۵] در قسم دوم، دوازده عنوان معرفی شده است. این عناوین در موضوعاتی همچون: مبشرات؛ نشانه‌های نبوت و اعلام و دلایل آن؛ نبوت رسول(ص)؛ ختم نبوت؛ وحی؛ قرآن کریم؛ امی بودن پیامبر(ص)؛ معجزات پیامبر(ص)؛ اسراء و معراج؛ اثبات نبوت؛ منافقان و کسانی که آن حضرت را اذیت کردند و محمد و بنی اسرائیل می‌باشد[۶]
«بشائر النبوة الخاتمة» رؤوف شلبی؛ «البشائر النبویة» حسین بن محمد خالدی[۷]؛ «اختصار دلائل النبوة» عمادالدین واسطی احمد بن ابراهیم[۸]؛ «نبوة محمد من الشک إلی الیقین» فاضل صالح سامرائی[۹]؛ «الخاتم و الرسل» علی بن محمد مدائنی[۱۰]؛ «المعتمد المنقول فی ما أوحی إلی الرسول» عمر بن علی دارقطنی[۱۱]و... از جمله کتب معرفی شده در این قسم می‌باشد.
در قسم سوم، با بیست و یک عنوان آشنا خواهیم شد. این عناوین در موضوعات مختلفی همچون: هجرت نبوی؛ تنظیم دولت اسلامی در مدینه؛ سیره نبوی؛ صحابه و خلفای راشدین؛ کاتبان رسول(ص)؛ سفیران و نامه‌های آن حضرت برای ملوک؛ صلح و عهود رسول(ص) و... می‌باشد[۱۲]
از جمله کتب معرفی شده این قسمت، عبارتند از: «أضواء علی الهجرة» توفیق محمد سبیع[۱۳]؛ «آثار المدینة المنورة» عبدالقدوس انصاری[۱۴]؛ «تنظیمات الرسول الإداریة فی المدینة» صالح احمد علی[۱۵]؛ «إتحاف البریة بمنتقی السیرة الحلبیة» تاج‌الدین موفق قابسی[۱۶]؛ «الدرة المکللة فی فتح مکة المشرفة» محمد بن عبدالرحمن بکری[۱۷]و...
قسم چهارم، فقط دو موضوع را در خود جای داده که عبارتند از: صفت رسول و موهای وی.
«إزالة الخفا عن حلیة المصطفی» عبدالغنی بن اسماعیل نابلسی دمشقی[۱۸]؛ «حلبة المقتفی فی حلیة المصطفی» سریجا بن محمد ملطی[۱۹]؛ «رسالة فی شعرات النبی» عثمان، مشهور به وحدتی[۲۰]و «رسالة فی شعر النبی» علی بن سلطان محمد قاری[۲۱]از جمله کتب معرفی شده این قسمت می‌باشد.
پنجمین قسم، دربردارنده بیست و یک موضوع، از جمله عصمت پیامبر(ص) و اخلاق، صدق، خصائص، مناقب، شمایل، فضایل، شجاعت، افعال، حقوق، عظمت، شرف، مفاخر، علو، شخصیت و فضل آن حضرت می‌باشد[۲۲]
برخی از کتب این قسمت، عبارتند از: «عصمة الأنبیاء» محمد بن عمر فخر رازی[۲۳]؛ «أخلاق النبی» محمد بن عبدالله وراق[۲۴]؛ «علامات صدق النبی» ابوهذیل علاف[۲۵]؛ «أرجوزة فی خصائص النبی(ع)» تاج سبکی[۲۶]و «أشرف الوسائل إلی فهم الشمائل» احمد بن محمد بن حجر هیثمی[۲۷]
همسران پیامبر(ص) و اولاد، آل البیت، خدام، لباس، آلات و اسلحه، کفش و اسب آن حضرت، از جمله دوازده موضوع مطرح شده در قسم ششم می‌باشد[۲۸]برخی از کتب معرفی شده در این قسمت عبارتند از: «الأربعون فی مناقب أمهات المؤمنین» عبدالرحمن بن محمد بن عساکر[۲۹]؛ «إتحاف السائل بما لفاطمة رضی‌الله‌عنها من الفضائل» محمد حجازی بن محمد قلقشندی[۳۰]؛ «الآیات الباهرة فی فضل العترة الطاهرة» علی بن محمد استرآبادی[۳۱]و «رسالة فی خدام الرسول و موالیه» محمد بن عبدالرحمن سخاوی[۳۲] در قسم هفتم، به معرفی کتبی پرداخته شده است که پیرامون وضو، نماز و حج پیامبر(ص) تدوین شده‌اند. از جمله این کتب، عبارتند از: «رسالة فی وضوء الرسول(ع)» نظام‌الدین فرنکی محل[۳۳]؛ «کیفیة صلاة النبی(ص)» عبدالعزیز بن عبدالله بن باز[۳۴]و «حجةالوداع» امام علی بن احمد بن حزم[۳۵]
از جمله موضوعات عنوان شده در قسم هشتم عبارتند از: روایات، اذکار، ادعیه، الفاظ، قرائت، اجتهاد، قضاوت، فتاوی، فقه، احکام، خطب، امثال و تأویل اقوال پیامبر(ص)[۳۶]
«الأحادیث الجیاد المختارة مما لیس فی الصحیحین أو أحدهما» ضیاءالدین محمد بن عبدالواحد مقدسی[۳۷]؛ «أحاسن کلام النبی و الصحابة» عبدالملک بن محمد ثعالبی[۳۸]؛ «الأذکار المنتخبة من کلام سید الأبرار» یحیی بن شرف نووی[۳۹]و «قرائات النبی(ص)» ابوعمر دوری حفص بن عمر[۴۰]، از جمله کتب معرفی شده این قسمت می‌باشد.
قسمت نهم، دو عنوان صلوات بر نبی و مدح وی را در خود جای داده است و از جمله کتاب‌های این قسمت عبارتند از: «أفضل الصلوات علی سید السادات» یوسف بن اسماعیل نبهانی[۴۱]و «أبکار الأفکار فی مدح النبی المختار» عبدالکریم ضرغام طرائفی[۴۲]
قسم دهم، دربردارنده دوازده عنوان می‌باشد از جمله: توسل به پیامبر(ص) و استغاثه و طلب شفاعت از ایشان؛ عبادت، ایمان، زیارت و خدمت رسول(ص). برخی از کتب این قسمت عبارتند از: «الإعلام فی رؤیة النبی(ع) فی المنام» عبدالله بن محمد بسطامی[۴۳]؛ «التوصل بالبدیع إلی التوسل بالشفیع» عزالدین علی بن حسین موصلی[۴۴]و «رسالة إلی قبر النبی» ابومحمد عبدالله بن سید بطلیوسی[۴۵]
در قسم یازدهم، کتبی معرفی گردیده که پیرامون چهار موضوع هدایت، سنت، رسالت و طریقت محمدیه نوشته شده‌اند که از جمله آن‌ها عبارتند از: «ثمر الوداد مختصر زاد المعاد فی هدی خیر العباد» مصطفی محمد عماره[۴۶]؛ «أضواء علی السنة المحمدیة» محمود ابوریه[۴۷]؛ «الرسالة المحمدیة» محمود فاید مصری[۴۸]و «الرسالة الحلبیة فی الطریقة المحمدیة» شمس‌الدین بن قیم جوزیه[۴۹]
در آخرین قسم، کتبی معرفی گردیده است که پیرامون مطالعات مختلف درباره اسلام و پیامبر(ص) می‌باشند. از جمله این کتب، می‌توان به «الآمرون بالمعروف فی الإسلام» صلاح‌الدین بن عبدالله منجد[۵۰]و «روحانیة الرسول» محمد غزالی[۵۱]
وضعیت کتاب
فهارس کتاب، در انتهای آن آمده است که عبارتند از: فهرست اسامی مؤلفین؛ اقسام و فروع و منابع مورد استفاده نویسنده.
کتاب فاقد پاورقی می‌باشد.
پانویس
- ↑ ر.ک: مقدمه کتاب، ص9
- ↑ مقدمه اول، ص3
- ↑ مقدمه دوم، ص9-11
- ↑ ر.ک: متن کتاب، ص15-57
- ↑ همان، ص15
- ↑ همان، ص59-86
- ↑ همان، ص61
- ↑ همان، ص62
- ↑ همان، ص66
- ↑ همان، ص67
- ↑ همان، ص68
- ↑ همان، ص89-174
- ↑ همان، ص91
- ↑ همان، ص93
- ↑ همان، ص99
- ↑ همان، ص101
- ↑ همان، ص140
- ↑ همان، ص177
- ↑ همان، ص178
- ↑ همان، ص180
- ↑ همان
- ↑ همان، ص181-216
- ↑ همان، ص183
- ↑ همان، ص184
- ↑ همان، ص186
- ↑ همان، ص187
- ↑ همان، ص192
- ↑ همان، ص217-239
- ↑ همان، ص219
- ↑ همان، ص224
- ↑ همان، 226
- ↑ همان، ص230
- ↑ همان، ص243
- ↑ همان، ص244
- ↑ همان، ص245
- ↑ همان، ص248-299
- ↑ همان، ص249
- ↑ همان، ص275
- ↑ همان، ص277
- ↑ همان، ص281
- ↑ همان، ص303
- ↑ همان، ص312
- ↑ همان، ص345
- ↑ همان، ص347
- ↑ همان، ص349
- ↑ همان، ص363
- ↑ همان، ص364
- ↑ همان، ص365
- ↑ همان، ص366
- ↑ همان، ص369
- ↑ همان، ص378
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.