زن در شاهنامه (باتستی)
زن در شاهنامه تألیف ترزا باتستی (بهنام)، به کوشش عمار عفیفی؛ این کتاب حاصل پژوهش دکتر «ترزا باتستی بهنام» ـ همسر زنده‌یاد غلامحسین صدیقی ـ است که در سال 1340 در قالب تز دکترای زبان و ادبیات فارسی در محل دانشگاه تهران با هدایت و راهنمایی زنده‌یاد سعید نفیسی به طبع رسیده است و به بررسی جایگاه زن در شاهنامه می‌پردازد.
| زن در شاهنامه | |
|---|---|
J1.jpg) | |
| پدیدآوران | باتستی، ترزا (نویسنده) عفیفی، عمار (محقق) |
| ناشر | ماهریس |
| مکان نشر | تهران |
| سال نشر | 1400 |
| شابک | 9ـ74ـ6934ـ622ـ978 |
| موضوع | فردوسی، ابوالقاسم، ۳۲۹ - ۴۱۶؟ق. شاهنامه -- شخصیت ها -- زنان,زنان در ادبیات,قرن ۴ق. -- تاریخ و نقد شعر فارسی |
| کد کنگره | PIR ۴۴۹۶/ب۲/ز۹ |
ساختار
کتاب در سه بخش به انجام رسیده است.
گزارش کتاب
در کشاکش استیلای خلفای عباسی و ترکان غزنوی بر ایران، پس از دو قرن سکوت و تحقیر زنان و مردان ایرانی، نخستین بار عزت و شوکت ایرانی در خلال اشعار حکیمی فرزانه، یگانه نگاهبان زبان فارسی، حماسه‌سرای بی‌بدیل، سرآمد شاعران پارسی‌گوی ایران‌زمین، حکیم ابوالقاسم فردوسی متبلور شد. شاعری از تبار توس که به ضرس قاطع می‌توان گفت یگانه شاعری است که زنان را همسو و هم‌سنگ با مردان در تاریخ اساطیری پهلوانی به تصویر کشید.
فردوسی در به تصویر کشیدن خدمات زنان در بستر تاریخ و تاج‌بخشی آنان به فرزندان و مردان خود در راستای اعتلای قوم ایرانی ید طولایی دارد. نصایح و اندرزهایی که سرشار از خرد و دانش است و زن را از دالان تاریک و باورها و انگاره‌های سیاه و پلشت روزگار به سرمنزل مقصود می‌رساند و نگاهی نو و نگرشی سپید و به دور از تبعیض، چون دمی مسیحایی بر کالبد فرهنگ ایران و ایرانی بیمار از تهاجم اقوام وحشی، دمید.
مطالعه در احوال زنانی که در شاهنامۀ فردوسی از آنها نامی برده شده، در حقیقت تحقیق در جامعۀ نسوان از ادوار ماقبل تاریخ تا انقراض سلسلۀ ساسانیان است. زن در شاهنامه مانند مردان در اجتماعات و جوامع بشری از بدو پیدایش تاریخ تاکنون، غرایض طبیعی خود را به گونه‌ای حفظ کرده و غیر از موضوعات تلقینی و قراردادی از قبیل مقررات و موازین عصر خود، تقریباً طرز قضاوت و تفکر و بینش خود را حفظ کرده و شاید بتوان گفت که تغییرات بسیار ناچیز و نامحسوسی از این لحاظ در روحیات آنان ایجاد شده است؛ زیرا زنانی که در شاهنامه از آنها اسم برده شده که حتی بعضی از آنان متعلق به هزاران سال قبل از حملۀ اعراب به ایران هستند؛ همانند بانوان قرن بیستم پایبند مهر مادری، محتاج عشق مرد، طالب تجملات و زینت‌آلات و گرفتار حسادت و کینه و سرشار از محبت و بردباری بوده‌اند.
این کتاب حاصل پژوهش دکتر «ترزا باتستی بهنام» ـ همسر زنده‌یاد غلامحسین صدیقی ـ است که در سال 1340 در قالب تز دکترای زبان و ادبیات فارسی در محل دانشگاه تهران با هدایت و راهنمایی زنده‌یاد سعید نفیسی به طبع رسیده است. این کتاب نخستین پژوهش در باب «زنان شاهنامه» است که ظاهراً به توصیه سعید نفیسی به آن پرداخته شده و سال‌ها در بخش آرشیو پایان‌نامه‌های دانشگاه تهران مغفول مانده بود تا اینکه به کوشش عمار عفیفی انتشار یافته است. خانم باتستی در این پژوهش از نسخۀ تصحیح‌شدۀ مرحوم دبیرسیاقی استفاده کرده‌اند. نکتۀ دیگر اینکه نوع نثر نویسنده به دلیل زبان دوم بود و همچنین مطالعۀ کتب ادبی با واژگان و نحو قدیمی آن دوران ثقیل و مهجور بوده که کوشیده شده در این کتاب نسبت به روان‌سازی آن تمرکز بیشتر شود.
در بخش نخست این کتاب مقدمۀ مؤلف و نکاتی مقدماتی ارائه شده است. در بخش دوم به بحث اصلی کتاب یعنی زنان در شاهنامه پرداخته شده است. در آخرین بخش کتاب نیز اسامی زنان شاهنامه به لحاظ موقعیت‌های گوناگون آورده شده است.[۱]
پانويس
منابع مقاله
پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات