سخن‌های دانندگان: گفتگو با شاهنامه‌شناسان
سخن‌های دانندگان: گفتگو با شاهنامه‌شناسان به کوشش حامد مهراد و خواستاری و اشراف محمدجعفر یاحقی، این کتاب شامل پرسش‌هایی مشترک از شاهنامه‌شناسان برجستۀ ایران و جهان است؛ در راستای طرحی که هم‌زمان با روز بزرگداشت فردوسی و پاسداشت زبان فارسی در خردسرای فردوسی زیرنظر دکتر محمدجعفر یاحقی آغاز شد و هدف آن افزون بر بررسی دقیق‌تر و آسیب‌شناسی مسائل روز شاهنامه‌پژوهی و شناسایی مسیرهای ممکن این شاخه از فرهنگ، کنار هم نشاندن آرای مختلف پژوهشگران در زمینه‌ای واحد و دست‌یافتن خانوادۀ بزرگ ادب حماسی به نتایج حاصل از آن است.
| سخن‌های دانندگان: گفتگو با شاهنامه‌شناسان | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | مهراد، حامد (نویسنده) یاحقی، محمدجعفر (محقق) |
| ناشر | نگاه معاصر |
| مکان نشر | تهران |
| سال نشر | 1400 |
| شابک | 8ـ032ـ290ـ622ـ978 |
| کد کنگره | |
ساختار
کتاب در دو بخش به نگارش درآمده است.
گزارش کتاب
این کتاب شامل پرسش‌هایی مشترک از شاهنامه‌شناسان برجستۀ ایران و جهان است؛ در راستای طرحی که هم‌زمان با روز بزرگداشت فردوسی و پاسداشت زبان فارسی در خردسرای فردوسی زیرنظر دکتر محمدجعفر یاحقی آغاز شد و هدف آن افزون بر بررسی دقیق‌تر و آسیب‌شناسی مسائل روز شاهنامه‌پژوهی و شناسایی مسیرهای ممکن این شاخه از فرهنگ، کنار هم نشاندن آرای مختلف پژوهشگران در زمینه‌ای واحد و دست‌یافتن خانوادۀ بزرگ ادب حماسی به نتایج حاصل از آن است. این مهم جز از طریق گفتگوی مستقیم و دریافت آراء و دیدگاه‌های دانشمندان و متخصصان محقق نخواهد شد. این مجموعه گامی در این مسیر است و نتیجۀ آن پاسخ‌های گوناگون به سؤالات مشترک تا برای علاقمندان آموزنده و برای دانشجویان همچون کلاس درس و برای متخصصان گشایندۀ باب بحث و گفتگو باشد. نتایج آماری حاصل از این گفتگو نیز برای ادب حماسی کارآمد و ضرور خواهد بود.
فهرست مصاحبه‌شوندگان خود گویای تنوع حوزۀ مطالعاتی استادان از زبان و ادبیات تا تاریخ، مردم‌شناسی، شرق‌شناسی، فقه اللغة (واژه‌شناسی)، ادبیات عامیانه، ترجمه، سیاست و جامعه‌شناسی است؛ با این حال نقطۀ مشترک همۀ آنها شاهنامه است و این پشتوانۀ محکمی برای اعتبار و انسجام این مجموعه است. گرچه تمامی سؤالای پیش‌روی استادان بوده است؛ اما در انتخاب و پاسخ‌دادن به همه یا بخشی از آن اختیار داشته‌اند.
آنچه این کتاب را از سایر گفتگوهای مشابه متمایز می‌کند، پرسش‌های مشترک از متخصصان یک حوزه در برهۀ زمانی مشترک و کنار هم نشاندن آنهاست. گوناگونی و گستردگی پاسخ‌ها حاکی از این است که هنوز و همچنان راهی دراز پیش‌روی پژوهش‌های شاهنامه‌ای و ادب حماسی قرار دارد. افزون بر سؤالاتی که در بخش نخست آمده‌اند، بخش دوم شامل پرسش‌هایی متفاوت است و پاسخ‌های سه تن از استادان به آنها. در طرح پرسش‌ها دست‌کم دو هدف و چشم‌انداز وجود دارد؛ نخست اینکه پاسخ آنها گره‌ای از کار ادب حماسی بگشاید و دوم اینکه از کنار هم قرار گرفتن پاسخ‌های یک پرسش مشترک، برای خواننده نتیجۀ آماری به دست آید و بشود دربارۀ آن به تأمل نشست.
در مجموع 28 سؤال از هر کدام از شاهنامه‌شناسان پرسیده شده که عناوین برخی از سؤالات بدین ترتیب است:
1. اگر فردوسی را تنها، منظوم‌کنندۀ شاهنامۀ ابومنصوری بدانیم، و بر امانت‌داری کامل او در پیروی از منابعش صحه بگذاریم، بنابراین کار بزرگ فردوسی چیست؟ چرا فردوسی را حکیم می‌نامیم؟ حکمت فردوسی در چیست؟ در واقع فردوسی چه کاری جز منظوم کردن شاهنامۀ ابومنصوری انجام داده است که لقب «حکیم» پیش از نام او می‌نشیند؟ افزون بر این با توجه به اینکه از زندگی فردوسی اطلاعات چندانی در دست نیست و بخشی هم از آنچه موجود است، در صحت آن تردید وجود دارد، معیارهای «حکیم» بودن فردوسی از نگاه شما کدام‌اند؟
2. با وجود اینکه سرایش شاهنامه از زمان ساسانیان آغاز شده، چرا فردوسی از شهریاران این خاندان سخنی به میان نیاورده است؟
3. منظومه‌های پس از شاهنامه را که به پیروی از آن سروده شده‌اند، منظومۀ «پهلوانی» می‌نامید یا منظومۀ «حماسی»؟ با توجه به آن تعریف و کارکردی که از حماسه نزد شماست، دیدگاهتان دربارۀ نامیدن حماسه‌های دینی / مذهبی چیست؟
4. در میان پژوهش‌های حماسی، به طور کلی و شاهنامه‌پژوهی به طور خاص، جای چه پژوهش‌هایی را خالی می‌بینید؟ و حرکت پژوهش‌ها به چه سمت‌وسویی ضروری‌تر است؟
5. اگر فردوسی را بزرگ‌ترین پرچم‌دار شاخۀ شعوبیه بدانیم، به خطا رفته‌ایم؟ چه نسبتی میان فردوسی و شعوبیه قائلید؟
6. آموزۀ شاهنامه برای جامعۀ امروز ایران چیست؟
7. از میان منظوم‌های حماسی پس از شاهنامه کدام یک را مهم‌تر و ارزشمندتر می‌دانید؟ دلیل انتخاب‌تان چیست؟
8. نظرتان دربارۀ ادبیات عامیانۀ حماسی و به طور خاص طومارهای نقالی و نقش و ارزش آنها در تصحیح شاهنامه، به‌ویژه در تشخیص داستان‌های افزوده/ کاسته چیست؟
9. دیدگاه شما دربارۀ پهلوی‌دانی فردوسی چیست؟ فردوسی زبان پهلوی می‌دانست؟
10. دیدگاه شما دربارۀ مذهب فردوسی چیست؟
11. از نظر شما موضوع شاهنامه چیست؟ (تاریخ، اسطوره، اخلاق، ایران ...) لطفا فقط یک موضوع را به عنوان موضوع اصلی شاهنامه بیان کنید).[۱]
پانويس
منابع مقاله
پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات