طریق التحقیق

طريق التحقيق، از آثار منسوب به شاعر و عارف شیعى دوره غزنویان در قرن پنجم و ششم هجری قمری، ابوالمجد مجدود بن آدم، مشهور به سنایی غزنوی (465 یا 473-525 یا 545ق) است که با زبان شیرین شعر به بیان مسائلی اخلاقی و عرفانی (خداشناسی و خودشناسی، لقاء الله، یاد خدا، «كُن فيكون»، هدف‌داری آفرینش انسان، صبر و شکر، مقاومت در برابر شهوات برای رسیدن به موفقیت و...) می‌پردازد.

طریق التحقیق
پدیدآوران	سنایی، مجدود بن آدم (نويسنده)
عنوان‌های دیگر	مثنوی طریق‌ التحقیق‌
سال نشر	1309ق
چاپ	1
موضوع	شعر فارسی - قرن 6ق. - شعر عرفانی - قرن 6ق.
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	PIR
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

انتقاد

• متأسفانه این اثر، تصحیح نشده و به‌صورت تصویربرداری از نسخه خطی است. صفحه اول کتاب نیز موجود نیست. معلوم نیست که سراینده مقدمه‌ای داشته یا نه و همچنین نسبت این سروده‌ها به سنایی غزنوی اثبات نشده است.
• بخشی از آخرین صفحه (از «فصل في ختم الكتاب») بازسازی شده است؛ یعنی مفقود بوده یا دچار آفت (ساییدگی یا...) شده و آن مقدار بازنویسی و بعد بر روی آن صفحه چسبانده شده است.

ساختار و محتوا

• این اثر، از 65 فصل تشکیل شده است، ولی فصول شماره‌ ندارد و در عناوین برخی از فصل‌ها، تعبیر «فصل» آمده و در برخی دیگر نیامده است. برخی از مباحث مهم این کتاب عبارت است از: خداشناسی و ناتوانی انسان از شناخت کامل، انسان و وظیفه جستجوگری برای راهیابی و هدایت، تنزیه و تقدیس خدای متعال، فنای دنیا و بقای آخرت، آزمایش مال و زن و فرزند، مذمت وابستگی به دنیا و غفلت از یاد حضرت باری، اثبات امکان دیدار روی دوست، معنای آیه «أُولَٰئِك كالْأَنْعَامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ أُولَٰئِك هُمُ الْغَافِلُونَ»، رزق و روزی و مذمت ظلم.

نمونه مباحث

نطق، ابکم بمانده در صفتش

وهم، عاجز شده ز معرفتش

گر حیات ابد همی خواهی

خیز با عشق جوی همراهی

چون تمنای روی دوست کنند

حالی آهنگ کوی دوست کنند

خالق خلق ایزد بی‌چون

فاعل کارگاه كن فيكون

ای شده پای‌بست و زندانی		اندر این خاکدان ظلمانی
تا کی این گفتگوی بر باطل		تا کی این جستجوی بی‌حاصل‌

هرکه را داد ایزدش توفیق

صبر و شکرش بود همیشه رفیق

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.