علم البديع (مراغی)
علم البديع، تألیف نویسنده معاصر محمود احمد حسن مراغی است که در آن به علم بدیع، انواع و محسنات آن پرداخته است. در انتهای کتاب، آخرین مبحث «الإيضاح في علوم البلاغة» خطیب قزوینی جداگانه ارائه شده است.
| علم البديع(مراغی، محمود احمدحسن) | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | مراغی، محمود احمدحسن (نويسنده) |
| ناشر | دار العلوم العربيه |
| مکان نشر | لبنان - بیروت |
| سال نشر | 1411ق - 1991م |
| چاپ | 1 |
| موضوع | زبان عربی - بدیع |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /م4ف9 2038 PJA |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
مباحث با ذکر معنی لغوی «بدیع» از لسان العرب ابن منظور آغاز شده است؛ انشا، اختراع بی‌مانند و از جمله اسامی پروردگار به دلیل ابداع و احداث اشیای بدون سابقه، از آن جمله است؛ لذا معنای لغوی کلمه بدیع حول جدید، محدَث و مخترع می‌چرخد. بین معنای لغوی و اصطلاحی بدیع نیز ارتباط نزدیکی است. نویسنده با ارائه تعاریفی از خطیب قزوینی، ابن خلدون، جاحظ و ابن رشیق چنین نتیجه‌گیری می‌کند که معنای اصطلاحی بدیع حول تحسین و تزیین در لفظ و معنا می‌چرخد. در انتهای فصل اول از واضع علم بدیع سخن رفته است: معروف است که ابن معتز (296ق) اولین واضع و پیش‌گام تألیف در علم بدیع است. او در کتاب «البديع» خود مشخصات علم بدیع را به‌روشنی تعریف کرد و نویسندگان پس از او شیوه او را پی گرفتند[۱].
در فصل دوم، در دو بخش، شیوه قدما و محدثین در انواع بدیع مطرح شده است؛ در رابطه با قدما، به بیست‌وشش محسن معنوی به نقل از کتاب «الإيضاح» و به شش محسن لفظی با ذکر شواهد قرآنی و اشعار متعدد اشاره شده است. البته محسنات بدیعی از عصر قدما در جاهلیت، در کلام عرب وجود داشته است؛ اگرچه مانند محدثین نام علمی و اصطلاح فنی برای آن نمی‌شناختند[۲].
در فصل سوم، محسنات معنوی و لفظی معرفی شده است. بیست‌ویک محسن معنوی و پنج محسن لفظی که مطابقه، مقابله، مراعات نظیر و تفویف از جمله محسنات معنوی و جناس، سجع و موازنه از محسنات لفظی است. توریه از جمله محسنات معنوی است که بهترین مثال آن آیه «الرحمن علی العرش استوی» است. توریه در کلمه «استوی» است که دو معنا دارد: یک معنای آن استقرار در مکان است و دیگری استیلا و مالکیت است. معنای دوم اگرچه دور است، اما معنای مقصود است؛ چراکه خداوند از معنای اول منزه است[۳].
در انتهای کتاب بخش انتهایی کتاب الإيضاح خطیب قزوینی که عبارت از «ابتدا و تخلص و انتها» است ارائه شده است[۴].
پانویس
منابع مقاله
- متن کتاب.
- قزوینی، محمد بن عبدالرحمن، قدم له و بوبه الدكتور علي بوملحم، بیروت، دار و مكتبة الهلال، 2004.