شرح فارسی شهاب الأخبار

شرح فارسی شهاب الأخبار
نام کتاب شرح فارسی شهاب الأخبار
نام های دیگر کتاب
پدیدآورندگان قضاعی، محمد بن سلامه (نويسنده)

محدث، جلال‎الدین (تصحيح و تعليق)

زبان فارسی

عربی

کد کنگره ‏BP‎‏ ‎‏142‎‏/‎‏5‎‏ ‎‏/‎‏ق‎‏6‎‏ ‎‏ش‎‏90422‎‏5
موضوع احادیث اخلاقی

احادیث اهل سنت - قرن 5ق.

قضاعی، محمد بن سلامه، - ۴۵۴ق. شهاب الاخبار فی الحکم و الامثال و الاداب الشرعیه - نقد و تفسیر

محمد (ص)، پیامبر اسلام، 53 قبل از هجرت - 11ق. - کلمات قصار

ناشر شرکت انتشارات علمی و فرهنگی
مکان نشر تهران - ایران
سال نشر 1361 هـ.ش
کد اتوماسیون AUTOMATIONCODE2616AUTOMATIONCODE


معرفى اجمالى

«شرح فارسى شهاب الاخبار(كلمات قصار پيامبر خاتم(ص)»، اثر قاضى، ابو عبد اللَّه، محمّد بن سلامة بن جعفر بن علىّ بن حكمون مغربى قضاعى، محدّث معروف متوفّى به سال 454ق، است، ليكن چون آغاز و انجام آن ناقص است، معلوم نمى‌شود كه شارح كيست؛ همين قدر معلوم مى‌شود كه وى، شيعه اثنا عشرى بوده و به سال 690ق، آن را به رشته تحرير آورده است. از ملاحظه كتاب برمى‌آيد كه از آثار نفيس باستانى است و خصائصى را كه نوعا كتب مؤلّفه در آن عصر واجدند، آن نيز واجد است.

مؤلف كتاب، با شيخ الطائفه، ابو جعفر، محمّد بن حسن طوسى و أقران او معاصر بوده است، هدف قاضى قضاعى در اين كتاب آن بوده كه كلمات قصار پيغمبر خاتم(ص) را جمع كند.

ساختار

مطالب مورد نظر، در ضمن سه امر ذكر مى‌شود:

1. اهميّت«كتاب شهاب الاخبار»؛

2. اهميّت شرح حاضر؛

3. سبب چاپ كتاب.

سپس، شارح، مختصرى از شرح حال سيد جلال الدّين محدّث ارموى را آورده و در ادامه، طى 7 باب به ترجمه كتاب پرداخته است.

گزارش محتوا

در اين كتاب، هزار كلمه از وصايا و مواعظ و حكم و امثال كه از زبان درفشان آن حضرت جارى شده، جمع آمده؛ كلماتى كه مؤلف از مشايخش شنيده و چون أمارات صحت ورود همه آنها، از وجوه الفاظ ظاهر است، حاجت به ذكر اسناد نديده است. براى سهولت مطالعه و پيدا كردن مطالب، محتواى كتاب را باب‌بندى نموده تا هر كه، هر چه خواهد به آسانى بيابد و بى‌رنج تصفّح و زحمت تفحّص به مقصد رسد و به محلّ نقل خبر ره برد، بعد دويست كلمه ديگر نيز به آن افزوده تا مجموع، شامل يك هزار و دويست كلمه باشد، آن‌گاه ادعيه‌اى را كه از آن حضرت مأثور است، در خاتمه كلمات آورده و آن را با اين ترتيب به انجام رسانده است. كتابى نيز مستقلا در اسانيد همه آنها نوشته تا هر كس كه خواهد از اسناد اين روايات با خبر شود، به آن رجوع كند.

بايد دانست كه اين شرح، علاوه بر آنكه شرح بر كلمات پيغمبر اكرم(ص) است و از آن جهت شرافت بسيار مهمّى را حائز است، فى حدّ نفسه نيز داراى ارزشى بسزا و قدر و قيمتى غير قابل سنجش است، زيرا به روش و اسلوب فارسى سليس شيواى شيرين قرن هفتم هجرى به رشته تحرير آمده است و پختگى و حلاوت نثر فارسى آن عصر محتاج به شرح و بيان نيست و خصائصى را كه نوع كتب مدوّنه و مؤلّفه آن عصر واجد است، اين كتاب شريف نيز واجد است. اين كتاب، در عين حال كه شرح احاديث است، صورت امالى‌هاى قرن ششم را دارد؛ توضيح اين اجمال آنكه امالى‌هاى قرن پنجم و ششم را هر كه مطالعه كرده باشد، مى‌داند كه مؤلّفان آن قبيل امالى‌ها، هر حديثى را كه عنوان مى‌كنند، بعد از ترجمه آن و بحث در جهات ادبى آن، به مناسباتى، طبق مضمون«الكلام يجرّ الكلام»، فوايد ديگرى را نيز در ذيل آن درج مى‌كنند كه برخى از آنها بسيار ذى قيمت و مهمّ مى‌باشد و چون اين كتاب، تا حدّى شبيه به اين قبيل امالى‌هاست، پس خواننده آن مانند خوانندگان آن امالى‌ها، ضمن مطالعه به مطالبى برمى‌خورد كه انتظار و ترّقب آنها را نداشته است؛ از اين جهت، اين كتاب، بسيار ارزنده است و قابل ملاحظه مى‌باشد؛ مخصوصا براى افراد شيعى مذهب، زيرا گاهى مطالب بسيار لطيف مذهبى را به ايشان مبذول مى‌دارد.

وضعيت كتاب

اين كتاب، در ميان خاصّه و عامّه معروف و مشهور است و گروهى از علماى شيعه و سنى به شرح آن پرداخته‌اند؛ از جمله علماى خاصّه، عالم بزرگوار، سيّد ضياء الدّين فضل اللَّه بن علىّ بن عبيد اللَّه حسنى راوندى است كه شرحى بر آن نوشته و موسوم به«ضوء الشّهاب فى شرح الشّهاب» ساخته است و مجلسى(ره)، در«بحار الانوار» از اين كتاب، بسيار نقل كرده است و از آن جمله است شيخ بزرگوار أفضل الدّين، حسن بن علىّ بن احمد ماه‌آبادى كه منتجب الدّين، در فهرست خود، او را با عبارت«انّه علم فى الادب، فقيه»، معرّفى كرده و از جمله آثار او، شرح شهاب را نيز نام برده است.

از آن جمله، برهان الدّين، ابو الحارث، محمّد بن ابى الخير، علىّ بن ابى سليمان ظفر حمدانى است كه منتجب الدّين، در فهرست خود، شرح شهاب را نيز ضمن ساير آثار او ياد كرده است.

از آن جمله، قطب الدّين، سعيد بن هبة اللَّه راوندى است كه منتجب الدّين، در فهرست، در ترجمه او گفته: قطب راوندى ، شرحى بر«شهاب الاخبار» نوشته و آن را، «ضياء الشّهاب فى شرح الشّهاب» ناميده است.

از آن جمله، شيخ ابو الفتوح، حسين بن علىّ بن محمّد خزاعى است كه منتجب الدّين، در فهرست، در مقام ذكر آثار او گفته است: او را شرحى است بر«شهاب الاخبار» موسوم به«روح الاحباب و روح الالباب فى شرح الشهاب» و ابن شهرآشوب نيز در«معالم العلماء»، اين كتاب را از آثار وى شمرده است و به جز اين پنج تن، افراد ديگرى نيز از علماى شيعه به شرح آن پرداخته‌اند.

منابع

مقدمه و متن كتاب.


وابسته‌ها

شرح فارسی شهاب الأخبار

پیوندها