تحلیل تاریخی نشانه‌های ظهور
تحليل تاريخى نشانه‌هاى ظهور اثر مصطفى صادقى، كاوشى است در باب نشانه‌هاى تاريخى ظهور حضرت مهدى(عج) كه اين نشانه‌ها را با معيارهاى علمى تحليل و بررسى مى‌كند.
| تحلیل تاریخی نشانه‌های ظهور | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | صادقی، مصطفی (نویسنده) |
| ناشر | دفتر تبليغات اسلامی حوزه علمیه قم، معاونت پژوهشی، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1385 ش |
| چاپ | 2 |
| شابک | 964-96647-3-4 |
| موضوع | فتن و ملاحم - نقد و تفسیر مهدویت - انتظار |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 224/5 /ص2ت3 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
كتاب به زبان فارسی و در سال 1383ش نوشته شده است.
تحليل تاريخى نشانه‌ها، نقد و بررسى منابع روايى موجود و پاسخ‌گويى به بسيارى از شبهات و پرسش‌ها، انگيزه تأليف بوده و كتاب به سفارش پژوهشكده تاريخ و سيره اهل‌بيت(ع) نوشته شده است.
ساختار
كتاب با دو مقدمه از مؤلف در بيان انگيزه تأليف و برخى ويژگى‌هاى اين اثر، آغاز شده است.
مباحث، مى‌كوشند تا با ژرف انديشى در موضوع مهدویت و بررسى زمينه‌هاى پيدايش شبهه و پرسش، سستى شبهات انديشه مهدویت را آشكارتر ساخته و با نگاهى منتقدانه درباره چهار منبع و نود و چهار حديث از روايات علايم ظهور، به سه سؤال مهم پاسخ گويد:
1. چه ارتباطى بين نشانه‌هاى ظهور و حوادث تاريخى وجود دارد؟
2. آيا حوادث تاريخى كه تصور مى‌شود از علايم ظهورند، واقعاً از نشانه‌هاى ظهور مى‌باشند؟
3. آيا اين روايات جعلى است؟
مجموع پاسخ به اين سؤالات، در دو فصل و در قالب شانزده گفتار، ارائه شده است.
مؤلف از همه علامت‌هاى ظهور بحث نمى‌كند، بلكه آنچه احتمال مى‌رود در گذشته رخ داده باشد بررسى مى‌شود.
بررسى همه اخبار درباره يك نشانه، ارتباط آن با نشانه‌هاى ديگر، بحث از صحت و سقم روايت‌ها و تحليل و نقد منابع آن‌ها، از ويژگى‌هاى خاص كتاب است.
از امتيازات اين اثر مى‌توان به كتاب‌نامه، كتاب‌شناسى مختصر علايم ظهور و فهرست اعلام آن اشاره كرد كه در پايان كتاب درج شده است.
گزارش محتوا
مؤلف معتقد است، بيشتر روايات مربوط به ظهور حضرت مهدى(عج) و نشانه‌هاى آن را بايد در سه كتاب «الغيبه نعمانى»، «الغيبه شيخ طوسى» و «كمال‌الدين شيخ صدوق» و همچنين «الفتن ابن حماد» جستجو كرد.
بدين جهت و به دليل ويژگى هر يك از اين كتاب‌ها و تفاوت‌هایى كه در اسلوب دارند، در فصل اول، گفتار اول، به بررسى مختصر اين چهار كتاب پرداخته است.
نتيجه اين بررسى چنين است كه در سه كتاب اول، به دليل وثاقت مؤلفان آن‌ها، جاى هيچ شك و شبهه‌اى نيست؛ اما كتاب ابن حماد، مملو از روايات جعلى بوده و حتى بسيارى از احاديث آن از نظر اهل سنت نيز قابل اعتماد نيست.
دوم، به بررسى راوياتى پرداخته كه در اكثر سلسله اسناد روايات علايم ظهور وجود دارند.
اين راويان عبارتند از:
احمد بن محمد بن محمد بن سعيد معروف به «ابن عقده» كه با بيش از چهل روايت بيشترين سهم را دارد، پس از او به ترتيب، على بن حسن بن فضال، على بن حمزه بطائنى و فرزندش حسن، جعفر بن محمد فزارى، عبيدالله بن موسى علوى، على بن احمد بندیجى و... كسانى‌اند كه در سلسله اسناد واقع شده‌اند.
از آنجا كه محور اصلى مباحث، نشانه‌هاى ظهور است، در سوم، به معناى علامت و نشانه اشاره شده و چون در روايات مربوط به اين موضوع، واژگان ديگرى هم به كار رفته، بعد از پرداختن به مفهوم علامت، علامت در قرآن و حديث، اقسام علامت و نشانه سمبليك، توضيح داده شده است.
در چهارم، درباره تاريخچه بيان علائم ظهور حضرت مهدى(عج) در اسلام، در دو مقام بحث شده است:
1- سير بيان نشانه‌ها در كلام معصومان و صحابه.
2- تاريخچه منابعى كه اين احاديث را گزارش كرده‌اند.
رسول اكرم(ص) و ائمه(ع)، شيعه و بلكه همه مسلمانان را با فرهنگ انتظار تربيت كرده و از غيبت و ظهور حضرت مهدى(عج) به عنوان منجى، سخن گفته‌اند. اما در طول تاريخ گروه‌هایى درباره مصداق اين منجى، به انحراف كشيده شده و درباره افراد زيادى ادعاى مهدویت كرده‌اند كه پنجم، از گروه‌هایى كه چنين ادعاى درباره آن‌ها صورت گرفته، گفتگو كرده و هدف اصلى آن، آشنايى با عوامل و انگيزه‌هاى احتمالى جعل و تحريف در موضوع مهدویت است.
بيشتر مؤلفان در منابع خود، فهرستى از علائم ظهور ارائه نكرده و آن‌ها را در قالب روايت بيان كرده‌اند. مؤلف با اشاره به اين كه تنها منبع كهن و معتبرى كه در كنار نقل روايات، ليستى از نشانه‌ها به دست داده، كتاب ارشاد شيخ مفد است، از اين رو، كار او را در ميان منابع متقدم و معتبر شيعه، استثناء دانسته و ششم را، به بيان فهرست ارائه شده توسط وى اختصاص داده است.
در برخى از منابع روايى، نشانه‌هاى ظهور، با علامت‌هاى نزدیک شدن قيامت آميخته شده و لذا در هفتم، به مقايسه مواردى از اين علائم كه به «اشراط الساعه» نيز معروف شده‌اند، در منابع دو فرقه، پرداخته شده است.
فصل دوم در شش گفتار، به نقد و بررسى اخبار و روايات مربوط به خروج پرچم‌هایى پيش از ظهور، قتل نفس زكيه، خروج سفيانى، طلوع خورشيد از غرب، قيام خراسانى و ظهور سيد حسنى پرداخته كه نتيجه آن چنين است:
1- روايات مربوط به بيرون آمدن پرچم‌هاى سياه از سمت مشرق و خراسان، دو دسته‌اند:
الف) بخشى پيش‌گويى قيام بنى عباس است كه عباسيان پس از رسيدن به حكومت آن‌ها را جعل كرده‌اند.
ب) بخش ديگر كه كلمه مهدى(ع) در آن‌ها وجود دارد، به دسته اول ارجاع و با آن تفسير مى‌شوند، بنابراین «رايات سود»، نشانه ظهور مهدى(ع) نيست.
2- از ميان روايات مربوط به كشته شدن نفس زكيه، تنها چند خبر اهميت دارند كه تنها دو يا سه روايت آن قابل پذيرش‌اند. با اين حال، احتمال كشته شدن انسانى پاک سيرت كه مرگ او نشانه‌اى براى ظهور به شمار آيد، منتفى نيست.
3- مهم‌ترين نشانه‌اى كه براى ظهور گفته مى‌شود، خروج سفيانى است و هر چند ابهام‌هاى مربوط به دخالت امويان و عباسيان در اين اخبار جدى است؛ ولى نمى‌توان اصل موضوع آن را انكار كرد.
4- طلوع خورشيد از مغرب، نشانه ظهور مهدى(ع) نيست و به نظر مى‌رسد اين موضوع از نشانه‌هاى قيامت است.
5- دو عنوان خراسانى و حسنى، كمترين اخبار را به خود اختصاص داده و اثبات علمى نشانه بودن آن دو دشوار است.
وضعيت كتاب
كتاب، اثر برگزيده كتاب سال حوزه در سال 1386ش شده است.
فهرست مطالب در ابتدا و كتاب‌نامه، كتاب‌شناسى نشانه‌هاى ظهور و فهرست اعلام در انتهاى كتاب آمده است.
پاورقى‌ها به ذكر منابع و توضيح كلمات و عبارات متن پرداخته است.
منابع مقاله
1- مقدمه و متن كتاب.
2- سايت خبرى آينده روشن.