التبصرة (لخمی قیروانی)
التبصرة، ابوالحسن علی بن محمد لخمی قیروانی (متوفی 478ق)، از جمله کتب مهم مذهب مالکی است. این کتاب را می‌توان شرحی انتقادی بر «المدونة الكبری» مالک بن انس (93-179ق) دانست.
| التبصرة(لخمی، ابی الحسن علی بن محمد) | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | لخمی، ابی الحسن علی بن محمد (نويسنده) نجیب، احمد عبد الکریم (محقق) |
| ناشر | ممثلية الإمام القائد السيد الخامنئي في الحج |
| مکان نشر | قطر |
| سال نشر | 13ش |
| چاپ | 1 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 14 |
| کد کنگره | /ل۳ت۲ 178/5 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
در مقدمه تحقیقی کتاب، ابوالحسن لخمی، با ذکر محل تولد و زندگی و وفاتش، اساتید و شاگردان و تألیفاتش و گفته‌های علما درباره وی، معرفی شده است[۱]
درباره جایگاه و اهمیت کتاب «التبصرة» همین بس که تقریباً هیچ کتابی از کتب مالکیه که بعد از لخمی نوشته شده نیست که از کلام و دیدگاه‌های لخمی در التبصرة او نقل نکرده باشد؛ لذا این کتاب از مهم‌ترین آثاری است که در تحریر روایت متقدمین و تقریب احکام متفقهین به آن مراجعه می‌شود؛ البته در این کتاب دیدگاه‌هایی ذکر شده که خارج از مذهب مالکی است، ولی ازآنجاکه لخمی مجتهد است و صحیح را از سقیم تشخیص می‌دهد و احکام را بدون هوا و هوس و تعصب استنباط می‌کند، لذا بر این کار وی ایرادی نیست. باوجود فتاوای خارج از مذهب مالکی در کتاب تبصره، علما این کتاب را تلقی به قبول کرده و اعتراضی بر آن نکرده‌اند، جز اینکه برخی گفته‌اند: در مذهب مالکی به این کتاب نمی‌توان فتوا داد[۲].
محقق کتاب در مقدمه، این مسئله که چرا این کتاب به‌عنوان کتاب فتوا مطرح نشده را مطرح کرده و نوشته است: مالکیه آثار فراوانی را در گردآوری فتاوا و تألیف در نوازل (مسائل مستحدثه) فقهی نوشته‌اند، اما «التبصرة» قطعاً از کتب نوازل نیست و نویسنده آن بنای بر این کار نداشته، بلکه حداکثر چیزی که درباره آن گفته شده این است که لخمی آن را شرح یا تعلیقه‌ای بر المدونه قرار داده است. البته محقق اثر این کلام را قبول نداشته و آن را حلقه مستقلی در سلسله کتب فقهی مالکی دانسته است و نزدیک‌تر به واقع آن است که آن را نقدی بر روایات المدونه و ترجیح بین آراء متقدمین در آن کتاب و غیر آن بدانیم[۳].
محقق اثر در مقدمه از مشکلاتی که در تصحیح نسخه‌های کتاب وجود داشته سخن گفته است. از جمله این مشکلات عناوین کتب داخل این مخطوطات است؛ گاه در عناوین، لفظی پس و پیش و یا کم و زیاد شده، اما اشکال مهم آنجاست که یک عنوان تنها در یک نسخه آمده، مانند «الغرر» یا «البيع علی الصفة» که تنها در نسخه مادر آمده است[۴].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه محقق کتاب.