دایرةالمعارف فقه مقارن
دايرةالمعارف فقه مقارن توسط عده‌اى از محققان و فضلاى حوزه علميه قم، تحت اشراف آیت‌الله ناصر مكارم شيرازى به نگارش درآمده كه در آن اطلاعاتى عمومى در زمينه فقه شيعه و اهل سنت و ساير مذاهب و اديان با روى‌كردى تطبيقى گردآورى شده است.
| دایرةالمعارف فقه مقارن | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | مکارم شیرازی، ناصر (نویسنده) |
| ناشر | مدرسة الإمام علي بن أبي‌طالب علیه‌السلام |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1427 ق |
| چاپ | 1 |
| موضوع | اجتهاد و تقلید
ادله (فقه) تحقیق فقه - تاریخ فقه تطبیقی - دایرةالمعارفها قانون گذاری (فقه) مسایل مستحدثه |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 2 |
| کد کنگره | BP 169/7 /م7د2 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
انگيزه تأليف
گستردگى علوم، به ويژه علم فقه و مطرح شدن مسائل جديد فقهى كه امروزه رو به گسترش بوده و تخصصى شدن فقه و لزوم اشراف بر انواع ديدگاه‌هاى فقهى در هر مسئله و نقشى كه فقه در مسائل اجتماعى و روزمره مردم دارد از يك سو و ارتباط نزدیک فرق اسلامى با يك‌ديگر و ضرورت پيوند فرق مختلف به ويژه در زمينه مسائل فقهى و تأثيرى كه فقه مقارن در ريشه‌يابى مسائل مختلف فقهى دارد از سوى ديگر سبب شده اين عده كمر همت به تدوين اين دائرةالمعارف كه در بر دارنده آگاهى‌هاى اجمالى از فقه مقارن است، ببندند.
ساختار
موسوعه حاضر بر اساس فقه ترتيبى و نه الفبايى به بحث درباره مهم‌ترين مسائل فقه در چندين بخش مجزا مانند: اقتصاد اسلامى، مسائل مستحدثه فقهى، تاريخ و ادوار فقهى شيعه و اهل سنت و منابع استنباط فقه آنان، جايگاه فلسفه در فقه و اصطلاحات فقهى و... پرداخته است.
در آخر هر مجلد فهرست الفبايى مربوط به آن مجلد و در پايان همه مجلدات فهرست الفبايى همه مجلدات و فهرست الفبايى كل موسوعه آمده است.ارائه مباحث در اين دائرةالمعارف به روش فقه مقارن است و مذهب مشهور پيروان اهل‌بيت عليهم‌السلام و اهل سنت و مذاهب ديگر اسلامى در آن مورد توجه قرار گرفته و در مورد هر يك از مباحث و موضوعاتى كه نمونه‌هايى از آنها ذكر شده مقالات مجزايى نگاشته شده است.
گزارش محتوا
در ابتداى اين موسوعه هدف از نگارش دايرةالمعارف فقه مقارن و ضرورت پرداختن به چنين فقهى بيان شده است. آن‌گاه تعريفى از فقه در لغت و اصطلاح فقها و اصوليين ارائه و اهميت اين علم در لسان آيات و روايات بررسى گرديده است. گستردگى قلمرو فقه در مسائل حقوقى، اجتماعى و اقتصادى مورد بررسى قرار گرفته و امضايى بودن بسيارى از قواعد فقهى شرح داده شده است.
در ادامه نگارندگان به برترى‌هاى فقه اسلامى و هماهنگى و جامعيت آن اشاره نموده و ادوار مهم فقه شيعه از عصر حضور ائمه عليهم‌السلام تا عصر شكل بندى و تبويب فقه و پس از آن، يعنى دوره تحول در عرصه فقاهت، دوره ركود و تقليد، عصر تجديد حيات فقهى، دوره پيدايش حركت اخبارى‌گرى، عصر تجديد حيات اجتهاد، عصر نوآورى‌هاى فقهى و عصر ورود فقه به عرصه‌هاى گوناگون اجتماعى و ويژگى‌هاى هر يك از اين ادوار را بررسى نموده‌اند. سپس اشاره‌اى به ادوار شش‌گانه فقه اهل سنت نموده و دوره‌هاى فقهى آنان را به دوران صحابه و تابعين، عصر ظهور مذاهب فقهى، عصر توقف حركت اجتهادى، عصر ركود فقهى، عصر بازگشت تلاش فقهى و عصر بيدارى و احياى باب اجتهاد تقسيم نموده‌اند.
منابع استنباط از ديدگاه فقهاى اسلام عنوان بحث بعدى اين موسوعه است كه در آن تمسك به قرآن، سنت (فعل، قول و تقرير معصومين عليهم‌السلام)، عقل و اجماع به عنوان اصلى‌ترين منابع فقه نزد شيعه و استفاده از قرآن و سنت پيامبر و صحابه، عقل، اجماع، قياس، استحسان، مصالح مرسله، سد و فتح ذرايع به عنوان منابع فقهى اهل سنت عنوان شده است.
در قسمت‌هاى بعدى اين دايرةالمعارف مقالاتى با عنوان عدم خلأ قانونى در اسلام، انفتاح باب اجتهاد و پى‌آمدهاى منفى انسداد باب اجتهاد، ادله موافقان و مخالفان انفتاح باب اجتهاد و ديدگاه‌هاى تحليلى آنان در اين زمينه، نقش زمان و مكان در استنباط فقهى، علوم پيش نياز اجتهاد، سرچشمه اختلاف فقها در فتوا، جايگاه فلسفه احكام در فقه اسلامى، بخشى از اصطلاحات مهم فقهى، ساختار و طبقه بندى ابواب فقه اسلامى، مسائل مستحدثه و اصول كلى حاكم بر آن، ادله تقليد در مكتب اهل‌بيت عليهم‌السلام و اهل سنت، رابطه فقه و حكومت، احكام امضايى، احكام تأسيسى، عرفى شدن احكام فقهى، منابع تشريع در اديان ديگر مانند مسيحيت و شريعت يهود، مصادر تشريع و مبانى حقوق در مكاتب حقوقى معاصر ارائه شده است.
در پايان اين مجلد از اين مجموعه فقهى فهرست‌هايى از آيات قرآن، احاديث معصومان، فهرست اسامى اشخاص، فهرست اماكن، قبايل و منابع مورد استفاده در تأليف ارائه شده است.