ديوان الأحكام الكبری
ديوان الأحكام الكبری، یا «الإعلام بنوازل الأحكام و قِطر من سيیَر الحكام»، مشهورترین کتاب فقیه مالکی عیسی بن سهل بن عبدالله اسدی جیانی (413-486ق) است. کتاب با تحقیق یحیی مراد منتشر شده است.
| دیوان الأحکام الکبری | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | اسدی جیانی، عیسی بن سهل (نويسنده) مراد، یحیی (محقق) |
| عنوان‌های دیگر | الإعلام بنوازل الأحکام و قطر من سیر الحکام |
| ناشر | دار الحدیث |
| مکان نشر | مصر - قاهره |
| سال نشر | 1428ق - 2007م |
| چاپ | 1 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
این کتاب از گذشته مورد توجه علمای مغرب و اندلس بوده است. دلایل این توجه عبارت است از:
- تواتر گواهی علمای مغرب و اندلس بر اهمیت کتاب؛
- تعدد نسخ کتاب که در حدود نه نسخه خطی است؛ سه نسخه مغربی و باقی اندلسی که تاریخ این نسخ مابین 521 تا 861ق، است؛
- فراوانی کسانی که از آن استفاده کرده و به آن پرداخته‌اند؛ برخی بر احکام و نوازل (مسائل مستحدثه) آن اعتماد کرده و برخی بر آن حاشیه نوشته و گروهی نیز آن را خلاصه کرده‌اند[۱].
ابن عربی معافری درباره جایگاه این کتاب نزد اهل اندلس می‌نویسد که کودک نزد اهل اندلس هرگاه قوه عقل و تشخیص می‌یابد پس از کتاب خدا، کتب ادبی و آثاری چون موطأ و وثائق ابن عطار را فرامی‌گیرد و آموزش را به احکام ابن سهل به پایان می‌برد[۲].
ابن بشکوال می‌گوید: «ابن سهل آگاه به نوازل، بصیر و جلودار در شناخت احکام است و کتاب خوب و مفیدی در احکام گرد آورده که حکام بر آن اعتماد می‌کنند»[۳].
مباحث کتاب با باب قضا آغاز شده است. نویسنده در ابتدای بحث به آیاتی از قرآن کریم که ناظر به قضاوت هستند اشاره کرده است. سپس احادیثی در حساسیت مسئله قضاوت مطرح کرده و در ادامه قضاوت و شرایط و ویژگی‌های آن را با استناد به منابع مختلف اهل سنت مورد بررسی قرار داده است[۴]. وصیت، عتق، نکاح، طلاق، بیوع، شهادات، اقرار، شفعه، صدقات و هبات، حبس و مسائل احتساب و محتسب، از دیگر موضوعات فقهی است که در کتاب مطرح شده است.
در انتهای کتاب بیش از شصت فقیه قرن‌های چهار و پنج به‌اختصار در یک تا چند سطر معرفی شده‌اند[۵].
محقق اثر علاوه بر مقدمه بر کتاب و ذکر شرح حال مؤلف (در پانزده صفحه)، متن کتاب را تصحیح کرده و آیات را استخراج و منابع احادیث نبوی و آثار و درجه وثاقت آنها را ذکر کرده است. شرح الفاظ و مصطلحات و تنظیم فهرست تفصیلی برای کتاب، از دیگر فعالیت‌های یحیی مراد است[۶].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.