استفتائات جدید (مکارم شیرازی)
استفتائات جدید، کتابی است سه جلدی به زبان فارسی با موضوع فقه امامی که حاوی استفتائات از آیت‌الله ناصر مکارم شیرازی است. این اثر که به تهیه و تنظیم ابوالقاسم علیان‌نژادی رسیده، حاصل تلاش گروه استفتای دفتر آیت‌الله مکارم شیرازی است که به رؤیت خود ایشان هم رسیده و اصلاحاتی در آن انجام داده است.
| | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | مکارم شیرازی، ناصر (نويسنده) علیان نژاد، ابوالقاسم (گردآورنده) |
| ناشر | مدرسة الإمام علي بن أبي طالب (عليه‌السلام) |
| مکان نشر | ايران - قم |
| سال نشر | 1427ق |
| موضوع | فتواهای شیعه - قرن 14، فقه جعفری - رساله عملیه |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 3 |
| کد کنگره | BP 183/9 /م7الف5 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
ساختار
کتاب دارای مقدمه و محتوای مطالب در سه جلد است.
گزارش محتوا
این اثر، حاصل جلساتی است که هیئت استفتای مرجع تقلید معظم، آیت‌الله مکارم شیرازی، طی سال‌های متوالی، ترتیب داده است. این جلسات با حضور خود آیت‌الله مکارم و با مشارکت مجموعه‌ای از علمای محترم در حوزه علمیه قم تشکیل شده است و مسئولیت پاسخگویی به استفتائاتی که به دفتر آیت‌الله مکارم شیرازی می‌آمد را داشته است. این استفتائات از داخل و خارج کشور رسیده و پاسخگویی به آنها پس از بحث و تحقیق کافی توسط این گروه، انجام شده است. سپس تصمیم بر گزیده مجموعه‌ای از سؤالات جدید از میان رسائل شد و به‌صورت کتاب حاضر درآمد و به جهت بهره‌وری عموم مردم، عرضه شد[۱].
لازم به ذکر است: کثرت استفتائات، مستلزم عقد دو جلسه در روز به جهت استفتا بوده و مرجع معظم، با صبر و تأمل به سؤالات پاسخ داده تا جایی که گاهی پاسخ به یک سؤال، کل وقت یک جلسه را گرفته است[۲].
برخی از مسائلی که درباره این کتاب، لازم به ذکر است:
- سؤالات این مجموعه اولا در شورای استفتای مرجع معظم مطرح شده، ولی ازآنجاکه خود ایشان متولی مسائل علمی و به‌خصوص مسائل شرعی و استفتائات هستند و به این بخش عنایت خاصی دارند، مسائل، پس از پاسخگویی مجددا بر ایشان عرضه شده است و پس از انجام کارهای مقدماتی بر روی استفتائات که یک سال کامل به طول انجامید، قرائت استفتائات در حضور ایشان انجام شد و آیت‌الله مکارم شیرازی، برخی اصلاحات را انجام دادند و همچنین مطالعه و اصلاح برخی از سؤالات را کنار بیت‌الله الحرام و حرم نبوی شریف در اثنای سفرشان به مکه، متقبل شدند.
- استفتائات این مجموعه، منحصر به ایران اسلامی نیست، بلکه حاصل نامه‌های وارده از همه جای عالم است. از این جهت ممکن است برخی سؤالات با جو حاکم در کشورهای اسلامی، تناسبی نداشته باشد.
- تفاصیل شخصی مربوط به سائل و مسائل تفصیلی در متن نامه او، به جهت حفظ اسرار سؤال‌کنندگان، حذف شده است و برخی از سؤالات تلخیص شده است.
- چون متن این کتاب بر خود آیت‌الله ناصر مکارم شیرازی عرضه شده و خودشان قیام به اصلاح برخی موارد کرده‌اند، در مواردی که اختلافی میان پاسخ مطرح‌شده در این کتاب با پاسخی در کتاب دیگر ایشان وجود داشته باشد، متن این کتاب بر سایر پاسخ‌های ایشان در سایر کتاب‌ها، مقدم بوده و ارجحیت دارد[۳].
مطالب جلد اول کتاب، با بیان پاسخ به مسائل تقلید آغاز شده و با بیان مسائل متفرقه پایان می‌پذیرد. مطالب این اثر در چهل‌وهفت بخش بیان شده است. پیش از بیان محتوای مطالب کتاب، مقدمه‌ای بر آن نوشته شده که درباره استفتا و مسائل مربوط به آن و مطالب این کتاب اندکی توضیح داده است و پس از پایان محتوای مطالب، یعنی مسائل متفرقه کتاب، درباره حیات علمی، سیاسی، خدمات و آثار آیت‌الله مکارم شیرازی نوشته شده است.
جلد دوم کتاب نیز با مقدمه‌ای شروع می‌شود و مطالب آن در پنجاه فصل ارائه می‌شود؛ این مطالب، با مباحث تقلید آغاز شده و با مسائلی درباره طب در پنجاهمین فصل، پایان می‌پذیرد.
جلد سوم نیز با همین ترتیب در پنجاه فصل، با بیان احکام تقلید شروع شده و با مسائل متفرقه پایان می‌پذیرد؛ مسائلی از قبیل حقوق حیوانات و نگهداری آنها، ورزش، ورزش بانوان و...
در جلد سوم کتاب، در سؤال 1831، درباره نگهداری حیوانات پرسیده شده: «سؤال 1831: آیا براى نگهدارى از حیوانات منعى وجود دارد؟ اگر فایده‌اى بر نگهدارى حیوان مرتّب نباشد، یا صرفاً براى زیبایى، یا صداى خوش آن باشد (مثل قنارى، یا مرغ عشق، یا مانند آن) نگهدارى از آن چه حکمى دارد؟
جواب: نگهدارى حیوانات، مانعى ندارد، ولى سزاوار است افراد باایمان هدفى از آن داشته باشند؛ هرچند استفاده از زیبایى و صداى خوش آنها باشد؛ در ضمن باید این امر به اسراف‌کارى منتهى نشود»[۴].
در بخش ورزش بانوان نیز سؤالات زیر از ایشان پرسیده شده که پاسخ را یک‌کاسه بیان کرده است: «# فعّالیت‌هاى ورزشى براى دختران مدارس ابتدایى، بدون رعایت حجاب اسلامى چه حکمى دارد؟
- ورزش بانوان با رعایت حجاب اسلامى در انظار عمومى (اجتماع مردان و زنان) چه حکمى دارد؟
- در ورزش‌هاى انفرادى غیر تماسى (تنیس، بدمینتون و مانند آن)، مسابقه یا تمرین خانم‌ها با آقایان چه حکمى دارد؟
- آیا رعایت حجاب خانم‌ها در سالن‌هاى ورزشى مخصوص بانوان، لازم است؟
- موتورسوارى و دوچرخه‌سوارى خانم‌ها با پوشش کامل اسلامى در خیابان‌ها و معابر عمومى چگونه است؟
- آیا قبل از سنّ تکلیف، بازى کردن دختران با پسران مجاز است؟
- مربّیگرى مردان براى تعلیم بانوان تا چه حدّى مجاز است؟
- حرکات هوازى و موزون زنان (که منجر به حرکات عضلات بدن مى‌گردد)، بدون حضور نامحرم چه حکمى دارد؟
- ورزش کردن زنان با محارم خود چه حکمى دارد؟
- تماشاى ورزش مردان توسّط خانم‌ها چه محدودیت‌هایى دارد؟
جواب 1 تا 10: شکى نیست که ورزش براى همه قشرها، اعم از مرد و زن، پیر و جوان لازم و یکى از ضرورى‌ترین کارها براى حفظ سلامت محسوب مى‌شود. از این گذشته، ورزش مى‌تواند به‌عنوان سرگرمى سالم، بسیارى از اوقات فراغت را پر کند و انسان را از سرگرمى ناسالم بازدارد، ولى مسلّم است که باید جهات شرعى هم در ورزش مردان و هم در ورزش زنان رعایت شود و مسابقات ورزشى هرگز ایجاب نمى‌کند که ما فرهنگ اسلامى را رها کرده، دنبال فرهنگ دیگران برویم. به‌طور کلّى زنان مى‌توانند در محیط‌هایى که مخصوص به خودشان است، با استفاده از لباس‌هاى مناسب و با حفظ حجاب یا بدون حجاب شرعى، با توجّه به اینکه جنس مخالفى در آنجا نیست، ورزش کنند. داوران و مربّیان آنها نیز از میان خود زنان برگزیده شوند؛ همان گونه که در مردان چنین است و از ورزش‌هایى استفاده کنند که آسیب و زیانى به آنها نمى‌رساند»[۵].
وضعیت کتاب
در صدر صفحه 19 کتاب، مطابق روال معمول بسیاری از رساله‌های عملیه، عبارت «بسمه تعالی؛ عمل به این استفتائات مجزی و مبرء ذمه است؛ إن‌شاءالله»، به خط آیت‌الله مکارم به چشم می‌خورد و در زیر این عبارت نوشته شده: قم - ناصر مکارم شیرازی و کنار این عبارات، مهر ایشان خورده و سپس پاسخ به استفتائات از احکام تقلید بیان شده است.
فهرست مطالب هر جلد در ابتدای همان جلد ذکر شده و پس از ذکر مطالب در جلد اول، در پایان کتاب، نگاهی گذرا به زندگی‌نامه آیت‌الله مکارم، انداخته شده و مختصری از زندگی‌نامه ایشان ذکر شده است.
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.