فرزدق، همام بن غالب
هَمّام بن غالِب، مشهور به «فَرَزدَق» (20-110ق)، از شاعران نامور و بدیهه‌سرای طبقه اول دوره اموی که بیش از هفت دهه شعر سرود و در ترویج و غنی‌سازی فرهنگ و واژگان زبان عربی استادانه کوشید. او باآنکه با امویان ارتباط داشت و برخی را مدح و بعضی را هجو می‌کرد، به ستایش اهل‌بیت(ع) نیز پرداخته است. ديوان الفرزدق، از یادگارهای ادبی اوست.
| فرزدق، همام بن غالب | |
|---|---|
 | |
| نام کامل | همام بن غالب بن صعصعه تمیمی |
| لقب | فَرَزدَق |
| نام پدر | غالب |
| ولادت | 20ق |
| محل تولد | بصره |
| رحلت | 110ق |
| مدفن | بصره |
| پیشه | شعر، نقل حدیث |
نام‌گذاری
اسمش همام بن غالب بن صعصعه تمیمی، کنیه‌اش ابوفراس و معروف به فرزدق است و به این جهت این لقب را به او دادند که صورت گرد و کریه وی را به خُبزه (چونه و خمیرى افتاده در تنور) تشبیه کردند[۱].
ولادت
هرچند در منابع تاریخی، تاریخ ولادتش نیامده، ولی پژوهشگر معاصر، علی فاعور بدون استناد به هیچ منبعی گفته است: سال 20ق، در بصره به دنیا آمد[۲].
اهمیت اشعار
- شعر فرزدق چنان ارزشی در زبان و ادبیات عربی داشت که گفته شده است: «لولا شعر الفرزدق لذهب ثلث لغة العرب و لولا شعره لذهب ثلث أخبار الناس»[۳]؛ یعنی: اگر اشعار فرزدق نبود، یک‌سوم زبان عربی از بین می‌رفت و همچنین یک‌سوم اخبار مردمان فراموش می‌شد.
پاسخ ادیبانه
- امام حسین(ع) وقتی به منزل «صفاح» رسید، در آنجا فرزدق شاعر را دید که از عراق می‌آید و می‌خواهد به مکه برود، بعد از سلام، امام(ع) پرسید: مردم عراق چگونه بودند؟ فرزدق جواب داد: «قلوبهم معك و سيوفهم عليک»[۴]؛ یعنی: دل‌هایشان با توست، ولی شمشیرهایشان برضدّ تو.
مادح خورشید
- قصیده میمیه فرزدق در مدح امام سجاد(ع) که با این بیت شروع می‌شود:
| هذا الذي تَعرفُ البَطحاءُ وطأتَه | و البيتُ يَعرفُه و الحِلُّ و الحَرَمُ |
بر محبت و ارادت او به اهل بیت عصمت و طهارت(ع) دلالتی روشن دارد و از شاهکارهای شعر عربی شمرده می‌شود.
وفات
- فرزدق سال 110ق، در بصره، جان به جان‌آفرین تسلیم کرد[۵].
پانویس
منابع مقاله
- مرزبانی، محمد، معجم الشعراء، دار صادر، بیروت، 1425ق.
- علی فاعور، ديوان الفرزدق، اثر الفرزدق، همام بن غالب، شرحه و ضبطه و قدّم له علی فاعور، دارالكتب العلمية، بیروت، 1407ق.
- الدينوري، أبوحنيفة، الأخبار الطوال، منشورات الشريف الرضي، قم، 1373ش.
- الطهراني، شیخ آقابزرگ، الذريعة إلى تصانيف الشيعة، کتابخانه اسلامیه، تهران، 1408ق.