ابن سحنون، محمد بن عبدالسلام
ابن سَحْنون، ابوعبدالله محمد بن سحنون بن سعيد بن حبيب تنوخى(202-256ق)، فقيه مالكى.
| نام | ابن سحنون، محمد بن عبدالسلام |
|---|---|
| نام‌های دیگر | |
| نام پدر | سحنون، عبدالسلام بن سعید |
| متولد | 202ق /818 م |
| محل تولد | قیروان تونس |
| رحلت | 256 ق یا 870 م |
| اساتید | عبدالله بن ابى حسّان يحصبى
موسى بن معاویه صُمادحى عبدالعزيز بن يحيى مدنى هاشمى عبدالمؤمن بن مستنير جزرى |
| برخی آثار | أجوبة |
| کد مؤلف | AUTHORCODE15887AUTHORCODE |
تحصیلات
وى مقدمات علوم را در قيروان فراگرفت و نزد پدر خویش فقه آموخت و از كسانى مانند عبدالله بن ابى حسّان يحصبى، موسى بن معاویه صُمادحى، عبدالعزيز بن يحيى مدنى هاشمى، عبدالمؤمن بن مستنير جزرى و ابوعبدالرحمان بَقىّ بن مخلّد استماع كرد.
از ابوالحسن محمد بن نصر بن حضرم نيز مناظره آموخت. او در 235ق آهنگ مشرق كرد و در مصر بر ابورجاء بن اشهب وارد شد و عالمان و بزرگان مصر از جمله مُزَنى از اصحاب شافعى به ديدار وى آمدند. مزنى پس از بيرون آمدن از نزد وى سوگند خورد كه كسى را داناتر و تيزهوش‌تر از وى نيافته است.
ابن سحنون در همان سال از مصر به مكه رفت و مناسك حج را به جاى آورد. در مدينه با ابومصعب زهرى از اصحاب مالك بن انس و يعقوب بن حمید بن كاسب ملاقات كرد و از ابومصعب و نيز سلمة بن شبيب استماع كرد.
جایگاه اجتماعی و علمی
دانشمندان و عالمان پس از وى از او به نیکى ياد كرده و مقام علمى وى را ستايش كرده‌اند، از جمله ابوالعرب او را مورد وثوق شمرده و علم او را به مذهب مالك و آثار سلف ستوده است. وى حتى در زمان حيات پدرش سحنون از نظر علمى اهمیت يافت و حلقه درسى در كنار حلقه درس پدرش تشكيل داد. به گفته ابن ابى دُلَيم، ابن سحنون در فقه و مناظره چيره دست بود و به این وسيله از مذهب مالك به خوبى دفاع مى‌كرد. ابن حارث نيز از آگاهى او بر حديث سخن گفته است. مالكى حكايت مناظره وى با ابوسليمان نحوى درباره خلق قرآن و مناظره‌اى ديگر با یکى از علماى يهود در مصر را كه منجر به گرویدن وى به اسلام شد، به تفصيل بيان كرده است.
شاگردان
ابن سحنون شاگردان بسيارى تربيت كرد كه از آن میان ابراهیم بن عتاب خولانى، ابومحمد بن حكمون، ابن ابى الولید خطیب و ابوالقاسم طورى متولى مظالم قيروان را مى‌توان نام برد. از عقايد وى این بود كه در مسأله «استثنا در ايمان» وقتى كسى به اعتقاد خود آگاهى دارد، چگونه مى‌توان تصور كرد كه در آن شك كند؟. ابن سحنون پس از مرگ پدرش بر اثر اختلاف با سليمان بن عمران قاضى قيروان ناچار شد از قيروان خارج شود، اما در نامه‌اى از محمد بن اغلب امیر قيروان، امان خواست و به قولى خود ابن سحنون به قصر امیر رفت و امان‌نامه دريافت كرد و امیر دست سليمان را از وى كوتاه نمود. از آن پس بر عزت و نفوذ ابن سحنون افزوده شد و قاضى سليمان چون در ظاهر نمى‌توانست مزاحمتى برای ابن سحنون به وجود آورد، گویا غيرمستقيم درصدد آزار وى برآمد. مالكى از آزار گروهى عراقى كه در قيروان مى‌زيستند، ياد كرده و قاضى عياض نام یکى از مخالفان وى را ابن ابى الحواجب صاحب الصلاة گفته است.
ابن سحنون با اعمال نفوذ امیر را واداشت تا عبدالله بن طالب نامى را به امامت جمعه انتخاب كند و این شكست بزرگى برای مخالفان ابن سحنون بود. در پى این حادثه سليمان منزوى گرديد و از مقام قضا بركنار شد و ابن طالب به جاى وى منصوب گرديد. به گفته لبيدى، ابن سحنون در ماجراى جنگ با رومیان از قيروان به قصر الطوب رفت و با حمايت مردم رومیان را كه به قصد تعرض به اموال مسلمانان آمده بودند، شكست داد.
وفات
ابن سحنون به گفته قاضى عياض در ساحل درگذشت و جسد وى به قيروان برده شد و در باب نافع نزدیک قبر پدرش به خاک سپرده شد. ابراهیم بن اغلب امیر قيروان بر وى نماز گزارد و بر گور او گنبدى ساخت و جماعتى از شاعران از جمله احمد بن سليمان در قصيده‌اى كه در حدود 300 بيت بود، او را مرثيه گفتند و محمد بن داوود از اصحاب وى و ديگران نيز در سوگ وى اشعارى سرودند.
آثار
از نوشته‌هاى متعدد ابن سحنون اكنون كتب زير موجود است:
- آداب المعلمین؛
- أصول‌الدين؛
- الرسالة السحنونية؛
- النوازل[۱].
پانویس
منابع مقاله