تثبیت الإمامة
تثبيت الإمامة، اثر ابوالحسین یحیى بن حسین بن قاسم (245-298ق)، معروف به «الهادي‌إلى‌الحق»، مجتهد زیدی، امام نخستین دولت زیدیه در یمن و مؤسس مذهب هادویه است. این اثر به مسئله جانشینی پیامبر(ص) و افتراقی که بر سر آن میان امت پدید آمد، می‌پردازد. «یوسف العلی» و «سلام زبیدی»، پژوهش این اثر را انجام داده‌اند.
| تثبیت الإمامة | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | رستی حسنی، یحیی بن حسین (نويسنده)
علی، یوسف (محقق) زبیدی، سلام (محقق) |
| ناشر | مؤسسة ام القری للتحقيق و النشر |
| مکان نشر | لبنان - بیروت |
| سال نشر | 1426ق - 2005م |
| چاپ | 1 |
| موضوع | خلافت - دفا‌عیه‌ها و ردیه‌ها,زیدیه - عقا‌ید,ابوبکر، عبدالله بن ابی قحا‌فه، ۵۱ قبل از هجرت - ۱۳ق - دفا‌عیه‌ها و ردیه‌ها,علی بن ابیطالب (ع)، امام اول، ۲۳قبل ازهجرت - ۴۰ق - اثبا‌ت خلافت,امامت |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP ۲۲۳/۵۴/ر۵،ت۲ |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
کتابِ پیش رو، از کهن‌ترین آثاری است که در آیین اسلام به مسئله «امامت» و سرآغاز پیدایش این «اصل» در امت رسول‌الله(ص) و آنچه که هنگام درگذشت پیامبر(ص) و سال‌های پس از آن بر آن گذشت، می‌پردازد. این نکته درخور توجه است که یحیى بن حسین - نویسنده‌ای که رخدادهای اندوه‌بار تاریخ امامت را در صدر اسلام و هنگام جانشینی خلفای ثلات می‌نگارد – شیعه دوازده‌امامی نیست تا بدین سبب به طعن اهل سنّت گرفتار شود؛ او زیدی‌مسلک است و با توجه به تساهلی که زیدیان در کار خلافت و خُلفای صدر اسلام دارند، یحیی بن حسین از نیش زبان مخالفان تشیع مصون است. از سوی دیگر، این اثر با دقت و رعایت امانتی که در گزارش تاریخی‌اش دارد، دلیلی سرشکن علیه کسانی است که برتری اهل‌بیت پیامبر(ص) را انکار می‌کنند[۱].
کتاب با ستایش پروردگار و اشاره به مجاهدت پیامبر(ص) در ابلاغ رسالتش می‌پردازد. سپس، با سفارشی که رسول‌الله(ص) به تمسک به قرآن نموده است، بحث امامت و جانشینی را آغاز می‌کند. نکته درخور توجه این است که «یحیى بن حسین» هیچ اشاره‌ای به تمسک رایجی که به اهل‌بیت(ع) می‌شود و در حدیث شریف «إنِّي تَارِكٌ فِيكُمُ اَلثَّقَلَينِ كِتَابَ اَللَّهِ وَ عِتْرَتِي مَا إِنْ تَمَسَّكْتُمْ بِهِمَا لَنْ تَضِلُّوا بَعْدِي أَبَدا»، جِلوه‌گر است، نمی‌کند[۲]. او در ادامه، به تفرقهای که بر سر جانشینی پیامبر(ص) میان امتش افتاد اشاره کرده، آنان را به چهار دسته‌ای که در آن‌ها برخی تکفیرکننده برخی دیگرند، بخش می‌کند:
- آنانی که به نصب علی بن ابیطالب(ع) باور دارند؛
- آنانی که به گفته‌های ممتاز پیامبر(ص) درباره علی(ع) و عدالت او اشاره می‌کنند و نتیجه می‌گیرند که حتی جایگاه «امامت» و جانشینی علی(ع) در کف این توصیفات نشسته است (نویسنده سخن گفتن از این بخش را به کتاب دیگرش وانهاده است)؛
- آنانی که به نصب ابوبکر برای اقامه نماز از سوی پیامبر(ص) اشاره می‌کنند و آن را دلیل شایستگی او برای جانشینی می‌دانند؛
- آنانی که به نبودن نصی از پیامبر(ص) در مسئله «جانشینی» درباره هیچ‌کس اشاره نموده، آن را به امت واگذار می‌کنند[۳].
یحیى بن حسین، سپس از خلافت ابوبکر آغاز نموده، به شرح رخدادی که او را به‌جای پیامبر(ص) نشاند، می‌پردازد؛ البته او در کتابش درباره ابوبکر فقط به شرح نخستین ماه‌های خلافت او و چگونگی بیعت ستاندنش از امت می‌پردازد و در این‌باره، مباحثی را درباره «غیبت یاران علی هنگام بیعت با ابوکر»، «موضع علی(ع) در برابر بیعت»، «مسئله اعزام لشکر اسامه»، «نصب ابوبکر به اقامه نماز از سوی پیامبر(ص)»، «موضع ابوبکر در برابر میراث مادی پیامبر(ص)» و «باغ فدک و موضع ابوبکر و عُمر در این‌باره» طرح می‌کند[۴].
یحیى بن حسین در ادامه، به نصب عمر از سوی ابوبکر و تفاوت موقعیت و کنش این دو در چگونگی ساز و کار «جانشینی» (که یکی با بیعت انجام یافت و دیگری با نصب صورت پذیرفت) و نیز به تخلف عمر از سیره پیامبر(ص) و ابوبکر در احکامی که آنان پیش‌تر صادر کرده بودند، می‌پردازد. آخرین بحث نویسنده درباره تخطئه راه و روش او در کار حکمرانی، به‌ویژه در امر جانشینی پس از خود است و اینکه او چگونه به خود جرأت بخشیده است که به کشتن (گردن زدن) کسانی که از رأی شورای شش‌نفره جانشینی تخلف بورزند، دستور دهد![۵].
محققان در پژوهش و تهیه این اثر از نسخه‌ای بهره جسته‌اند که به کتاب «المنتخب و يليه الفنون» چاپ 1413ق، ملحق بوده است. آنان خواننده را با افزودن عنوان‌ها و بخش‌بندی‌ها در خوانش کتاب یاری رسانده‌اند. همچنین ایشان به تخریج آیه‌ها و حدیث‌ها، درج شرح حالی از نامدارانی که از آنان در کتاب یاد شده است، گزارش دادن از برخی رخدادهای مهم (مانند رخداد غدیر) و در آخر، به تهیه فهرست برای عنوان‌های کتاب دست زده‌اند[۶]. آنان شرح حالی از «الهادي‌إلی‌الحق» نوشته‌اند و در آن به سیر زندگی او با برجسته کردن نوشته‌جات علمی، شیوه بندگی، نقش اجتماعی، جهاد و شجاعتی که در میدان رزم داشته است و به قضاوت او علیه قرامطه، پرداخته‌اند[۷].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه محققان و متن کتاب.