قند پارسی: جستاری در زبان، خط و ادبیات ایران باستان
قند پارسی: جستاری در زبان، خط و ادبیات ایران باستان تألیف بهنام مبارکه؛ این کتاب در دو بخش به معرفی زبان و ادبیات دورۀ باستان و میانه پرداخته است. نگارنده کوشیده است زبان‌های هر دوره و آثار باقی‌مانده از آنها را با تکیه بر پژوهش‌ها و داشته‌های خود و همچنین استفاده از پژوهش‌های دیگران به خواننده معرفی کند.
| قند پارسی: جستاری در زبان، خط و ادبیات ایران باستان | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | مبارکه، بهنام (نویسنده) |
| ناشر | هیرمبا |
| مکان نشر | تهران |
| سال نشر | 1401 |
| شابک | 6ـ03ـ5833ـ622ـ978 |
| موضوع | زبانهاي ايراني,خط,فارسي باستان, -- تاريخ, -- تاريخ, -- ايران |
| کد کنگره | |
زبان فارسی یکی از زبان‌های هندواروپایی است. زبان‌های هندواروپایی به زبان‌هایی گفته می‌شود که بیشتر مردم ساکن در سرزمین‌های آسیا تا اروپا و آمریکا بدان سخن می‌گویند. خانوادۀ زبان‌های هندواروپایی یکی از بزرگ‌ترین خانواده‌های زبانی است که ریشه و بن یا مادر آن زبانی فرضی به نام «هندوارپایی مادر» است. از زبان هندواروپایی مادر هیچ سند نوشتاری در دست نیست و بر اساس شاخصه‌هایی که از آن جدا شده و دیگر آثار، به وجود آن پی برده‌اند و آن را بازسازی کرده‌اند.
یکی از کهن‌ترین فرزندان زبان‌های این خانواده، زبان‌های «هندوایرانی» است؛ این زبان‌ها که این هم نامش فرضی است، مادر زبان‌هایی است که مردم قبیله‌های هندی و ایرانی پیش از جداشدن از یکدیگر و سکونت در هند و ایران با آن سخن می‌گفتند.
اسناد و مدارکی نشان از دگرگونی و پویایی زبان‌های ایرانی در گذر تاریخ است. پژوهشگران زبان‌شناسی با بررسی در این آثار باارزش و به‌جامانده، پیشینۀ تاریخ زبان‌های ایرانی را به سه دوره بخش کرده‌اند: دورۀ باستان، دورۀ میانه، دورۀ جدید.
دورۀ باستان از کهن‌ترین زمانی که از آن نوشته‌هایی به زبان‌های ایرانی به یادگار مانده آغاز می‌شود و با فروپاشی شاهنشاهی هخامنشی پایان می‌یابد. از زبان‌های این دوره چهار زبان مادی، سکایی، فارسی باستان و اوستایی شناخته می‌شود. از فارسی باستان سنگ‌نوشته‌های هخامنشی و از زبان اوستایی کتاب دینی زرتشتیان «اوستا» باقی مانده است.
زبان‌های دورۀ میانه از فروپاشی دودمان هخامنشی آغاز می‌شود و تا ابتدای دوران اسلامی ادامه دارد. زبان‌های دورۀ میانه را از ددیگاه زبانی و جغرافیایی به دو گروه «غربی» و «شرقی» بخش می‌کنند. زبان‌های ایرانی میانۀ غربی عبارت‌اند از پارتی یا پهلوی اشکانی و فارسی میانه یا پهلوی. زبان پارتی در دورۀ اشکانیان و در شمال و شمال شرقی ایران رایج بوده است. زبان فارسی میانه (پهلوی) زبان جنوب و جنوب غربی ایران بوده و در دورۀ ساسانی بدان گفتگو می‌شده است.
دورۀ نو زبان‌های ایرانی را دربر می‌گیرد که شامل زبان فارسی و گویش‌ها و زبان‌های ایرانی است که در ایران و خارج از ایران رایج بوده است؛ مهم‌ترین زبان این دوره «فارسی دری» است.
این کتاب در دو بخش به معرفی زبان و ادبیات دورۀ باستان و میانه پرداخته است. نگارنده کوشیده است زبان‌های هر دوره و آثار باقی‌مانده از آنها را با تکیه بر پژوهش‌ها و داشته‌های خود و همچنین استفاده از پژوهش‌های دیگران به خواننده معرفی کند.
در بخش نخست به این مباحث پرداخته شده است: شناخت زبان‌های غیرایرانی و زبان و ادبیات ایران باستان، آشنایی با الفبای خط فارسی باستان (میخی)، معرفی سنگ‌نوشته‌های هخامنشی و برگزیده‌ای از این یادگارهای ارزشمند، شناخت زبان اوستایی، آشنایی با اوستا و دیگر آثار برجای‌مانده به زبان اوستایی، برگزیده‌ای از متن‌های معرفی‌شدۀ اوستا و شناخت خط و الفبای اوستایی.
در بخش دوم نیز این مباحث آورده شده است: شناخت زبان پارتی اشکانی، آثار برجای‌مانده از این زبان، الفبای پارتی، شناخت زبان پهلوی ساسانی (کتابی و کتیبه‌ای)، آثار برجای‌مانده از این خط (ادبیات نوشتاری، سنگ‌نوشته، سکه، مهر .....)، الفبای پهلوی، شناخت زبان سغدی، ادبیات مانوی، زبان خوارزمی و بلخی.[۱]
پانويس
منابع مقاله
پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات