المستوعب

المستوعب، تألیف نصیرالدین محمد بن عبدالله سامری (متوفی 616ق)، در موضوع فقه حنبلی به‌ترتیب ابواب فقهی در چهار جلد منتشر شده است. محقق این اثر مساعد بن قاسم فالح، علاوه بر تحقیق و تصحیح کتاب، در مقدمه‌ای تحقیقی، آن را از جهات مختلف مورد بررسی قرار داده است.

المستوعب
پدیدآوران	ابن‌ سنینه‌، محمد بن‌ عبد الله (نويسنده) فالح، مساعد (محقق)
ناشر	مکتبة المعارف
مکان نشر	عربستان - ریاض
سال نشر	1413ق - 1993م
چاپ	1
شابک	‎-
زبان	عربی
تعداد جلد	4
کد کنگره	/الف2م5 179/4 BP
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

ابن بدران درباره این کتاب چنین نوشته است: «نیکوترین و جامع‌ترین متنی است که در رابطه با مذهب امام احمد حنبل نوشته شده است». کتاب همان گونه است که ابن بدران گفته است. انسان منصف متفکر ملاحظه می‌کند که آنچه سامری در کتابش آورده عبارت از احکام فقهی‌ای است که با نیکوترین اسلوب و عبارتی خوب نوشته شده است. او در این کتاب مطالب پراکنده را گرد آورده، مطالب دشوار را سهل، مفصل را مختصر، مجمل را تفسیر و مشکل را روشن کرده است و بسیاری از امهات کتب مذهب حنبلی را در ضمن کتابش آورده است و در مقدمه‌اش نوشته است: «کسی که به این کتاب دست یابد، از همه کتب او را بی‌نیاز می‌کند؛ زیرا در مسئله‌ای از آنها وارد نمی‌شود، مگر آنکه حکمش در آن آمده و روایات و اقوال علمای حنبلی درباره آن مسئله را در آن خواهد یافت».

مباحث کتاب در دو بخش ارائه شده است:

بخش اول، مباحث مقدماتی به قلم محقق اثر که در سه فصل مطرح شده است: در فصل اول، عصر مؤلف، اسم و لقب و مولد، حیات و جایگاه علمی او، اساتید، شاگردان و تاریخ وفاتش ذکر شده است.

در فصل دوم، اصطلاحات فقهی حنابله در ضمن سه مبحث مطرح شده است: مبحث اول، درباره روایات در این مذهب و سبب تعدد آنها؛ مبحث دوم، درباره الفاظ امام حنبل و فهم علمای حنبلی مراد از آنها را؛ مبحث سوم، درباره اصطلاحات علمای حنبلی در تعبیر از آرای امام حنبل.

در فصل سوم، در شش مبحث، کتاب مستوعب و نام آن، منابع آن، اهمیت و ویژگی‌های آن، شیوه مصنف در تألیف آن، نسخ کتاب و شیوه محقق مطرح شده است.

در بخش دوم، متن تحقیق‌شده «المستوعب» ارائه شده است. این کتاب از جمیع جهات کتاب ارزشمندی است و بسیاری از کتب حنابله را که پیش از آن نوشته شده، در بر گرفته است؛ نویسنده در مقدمه کتاب به مهم‌ترین این مصادر تصریح کرده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.