ابن فهد، محمد بن عبدالعزيز
محب‌الدين ابوالفضل محمد (891 -954ق/1486-1547م)، مشهور به جارالله، مورخ.
| ابن فهد، محب‌الدين ابوالفضل محمد بن عبدالعزيز | |
|---|---|
 | |
| نام کامل | محب‌الدين ابوالفضل محمد بن عبدالعزيز؛ |
| نام‌های دیگر | ابن فهد، محب‌الدين ابوالفضل محمد بن عبدالعزيز؛ |
| لقب | محب‌الدین، جارالله؛ |
| تخلص | ابن‌فهد، محمدبن‌عبدالعزيز؛ |
| نسب | علوی، هاشمی، قرشی، مکی؛ |
| نام پدر | عبدالعزيز بن عمر بن فهد هاشمی؛ |
| ولادت | 891ق؛ |
| محل تولد | مکه؛، عربستان سعودی؛ |
| محل زندگی | مکه، مدينه، مصر، شام؛ |
| رحلت | 954ق؛ |
| مدفن | مکه(محل فوت)؛ |
| طول عمر | 63؛ |
| خویشاوندان | |
| دین | اسلام؛ |
| مذهب | شافعی؛ |
| پیشه | مورخ؛ |
| اطلاعات علمی | |
| درجه علمی | مورخ؛ |
| اساتید | سخاوی، محب طبری؛ |
| مشایخ | عبدالغنى بن بساطى، عايشه دختر ابن عبدالهادی، محمد بن شهاب بوصيری، سيد سَمهودی؛ |
| معاصرین | شمس‌الدين محمد بن طولون، ملک اشرف قانصوه الغوری؛ |
| شاگردان | ابن طولون، رضى‌الدين محمد بن حنبلى حلبى؛ |
| برخی آثار | 1. تحفه اللطائف فى فضائل الحبر ابن عباس و وَج‌ّ الطائف، 2. حسن القِری فى اوديه اُم‌ّ القُری؛ |
پدر او عبدالعزيز و مادرش کماليه دختر محب‌الدين ابوبکر احمد برادر نجم‌الدين عمر بود.
اساتید، شیوخ، مسافرت
در زادگاهش مکه از پدرش و سخاوی و محب طبری دانش آموخت.
از کسانى مانند عبدالغنى بن بساطى، عايشه دختر ابن عبدالهادی و محمد بن شهاب بوصيری اجازه گرفت. آنگاه به مصر و شام سفر کرد و در 922ق/1516م هنگامى که ملک اشرف قانصوه الغوری به حلب رفت جارالله نيز به آنجا وارد شد. در حلب دوست و همدرس شمس‌الدين محمد بن طولون شد و بعدها ميان آن دو مکاتبه برقرار بود و هر سال هر کدام متوفيات آن سال را ضبط و به وسيله حجاج برای يکديگر مى‌فرستادند. جارالله به‌بيت‌المقدس و يمن نيز مسافرت و از علمای آنجا استفاده کرد. سيد سَمهودی در شهر مکه به او خرقه پوشانيد.
شاگردان
از جمله کسانى که از او دانش آموخته و اجازه گرفته‌اند، ابن طولون و رضى‌الدين محمد بن حنبلى حلبى را مى‌توان نام برد.
روایت حدیث، وفات
جارالله در مکه و مدينه به روايت حديث پرداخت و در زادگاهش در گذشت.
آثار
آثار چاپى:
1. تحفه اللطائف فى فضائل الحبر ابن عباس و وَج‌ّ الطائف،
2. حسن القِری فى اوديه اُم‌ّ القُری،
3. رساله فى فضل جده وشى‌ء من خبرها،
آثار خطى:
1. الاقوال المُتَّبعه فى بعض ما قبيل من مناقب ائمه المذاهب الاربعه،
2. تحفه الناس بخبر رباط سيدنا العباس،
يک نسخه از آن در ييل موجود است؛
3. الجواهر الحِسان فى مناقب السلطان سليمان بن عثمان،
4. الخبر المرفوع فى ايام الاسبوع،
نسخه‌ای از آن در ييل نگهداری مى‌شود؛
5. گزيده‌ای از الدر الفاخرلاعيان القرن العاشر،
نسخه‌ای از آن در کمبريج موجود است؛
6. السلاح و العده فى فضائل بندر جده،
2 نسخه از آن در برلين و وين موجود است؛
7. منهل الظرافه بذيل مورد اللطافه فيمن ولى السلطنه و الخلافه،
2 نسخه از آن در برلين، نگهداری مى‌شود؛
8. نهايه السول لبرکات فضل آل بيت الرسول،
نسخه‌ای از آن در برلين موجود است؛
9. النکت الظراف،
نسخه‌ای از آن در چستربيتى نگهداری مى‌شود؛
10. نيل المُنى بذيل بلوغ القری،
آثار يافت نشده:
1. بلوغ الارب بمعرفه الانبياء من العرب،
2. بهجه الزمان بعماره الحرمين لملوک آل عثمان،
3. تحفه الايقاظ بتتمه ذيل طبقات الحفاظ،
تکمله‌ای است بر لحظ الالحاظ نيای بزرگش تقى‌الدين ابن فهد. جارالله نوشتن تحفه را در 12 ربيع‌الثانى 944ق/18 سپتامبر 1537م به پايان برده است؛
4. التحفه اللطيفه فى بناء المسجد الحرام و الکعبه الشريفه،
5. تحقيق الرجا لعلو المقر المحبى ابن اَجا،
که مشتمل بر 40 حديث است؛
6. تحقيق الصفا فى تراجم بنى الوفا،
7. رساله‌ای درباره بازار عکاظ،
8. رساله فى کتاب السرفى ديوان مصر،
9. الفرائد البهيات فى فوائد البلدانيات،
10. معجم مشايخ خود و شاعرانى که از آنان شعر شنيده است.[۱].
پانویس
- ↑ رحيم‌لو، یوسف، ج4، ص430
منابع مقاله
رحيم‌لو، یوسف، دائر‌ةالمعارف بزرگ اسلامی زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائر‌ةالمعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، 1377.