مکتب و میراث شیعیان ری
مکتب و میراث شیعیان ری تألیف رسول جعفریان؛ این کتاب در صدد آن است که به ما ثابت کند که ری چه اندازه در حوزۀ فرهنگ به‌ویژه تشیع غنی و پربار بوده است، شهری که از این زاویه دارای اهمیت است و طی نهصدسال از ورود اسلام تا روی‌کارآمدن صفویه، شیعیان آن ضمن تکاپوهای فرهنگی و مذهبی، کوشیده‌اند هویت خود را در چارچوب مذهب اهل بیت (ع) شکل دهند.
| مکتب و میراث شیعیان ری | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | جعفریان، رسول (نویسنده) |
| ناشر | مورخ |
| مکان نشر | قم |
| سال نشر | ۱۴۰۲ |
| شابک | 6ـ92ـ6300ـ622ـ978 |
| کد کنگره | |
ساختار
کتاب از یک مقدمه و 22 فصل تشکیل شده است.
گزارش کتاب
در منابع کهن از ری با عنوان «راگا» یا رغه/ راغه/ راغا» یاد شده است. این شهر از شهرهای بزرگ ایران با ویژگی ممتاز جغرافیایی در میانۀ سرزمین ایران به شمار می‌آمد. ری پس از اسلام، شهر بزرگی است که تحولات زیادی را در دوره‌های مختلف تاریخ قرون اول اسلامی پشت سر نهاده و اخبار زیادی از آن در منابع آمده است. همچنین این شهر به دلیل اهمیت موقعیت جغرافیایی‌اش مورد توجه خاص امویان بود و هر بار افرادی مورد اعتماد از خود را در آن می‌گماشتند.
شاید نماد تشیع در شهر ری که در قرن چهارم و پنجم به اوج رشد خود رسید، این دوبیتی ملک الکلام بندار رازی از همان روزگار باشد:
| تا تاج ولایت علی بر سرمه | هر روز ز روز رفته نیکوترمه | |
| شکرانۀ اینکه میر دین حیدرمه | از فضل خدا و پاکی مادرمه |
در این کتاب تاریخ شهر ری دنبال نشده است؛ هرچند گهگاه اشاره‌ای تاریخی یا جغرافیایی به این دیار شده است. هدف در این کتاب گزارش میراث شیعیان شهر ری است؛ شهری که از این زاویه دارای اهمیت است و طی نهصدسال از ورود اسلام تا روی‌کارآمدن صفویه، شیعیان آن ضمن تکاپوهای فرهنگی و مذهبی، کوشیده‌اند هویت خود را در چارچوب مذهب اهل بیت(ع) شکل دهند.
ری از یک زاویه، شهری از عراق عجم در همسایگی عراق عرب و بغداد بود و خلفای عباسی و اموی نسبت به آن نظر، توجه و تمرکز و نظارت داشتند. منصور عباسی برای سال‌ها، مهدی فرزند و جانشین خود را در آنجا مستقر کرد. از سوی دیگر این منطقه، همواره مورد تهدید حاکمان و امیران خراسان بود که می کوشیدند از ثروت آن بهره ببرند و برای برگ برند، روی آن شهر با خلیفۀ بغداد شرط‌بندی کرده و بر سر آن معامله کنند.
افزون بر تاریخ، جغرافیا، اقتصاد و سیاست در شهر ری، این دیار شهری فرهنگی با مذاهب و مدارس و مکتب‌های مختلف بود. حتی اگر در این‌باره کتابی جز «نقض» از عبدالجلیل رازی قزوینی از میانۀ قرن ششم نبود، کافی بود به ما ثابت کند که ری چه اندازه در حوزۀ فرهنگ به‌ویژه تشیع غنی و پربار بوده است. البته که مذاهب دیگر هم در آنجا فعال و پرتلاش بودند و افزون بر عالمان شافعی و حنفی، از عالمان معتزله و زیدیه در آن شهر فراوان بودند.
در این کتاب نویسنده بر آن است تا به این پرسش‌ها پاسخ بدهد: شیعیان ری دربارۀ میراث شیعی چه کردند و چه سهمی دارند؟ چه آثاری آفریدند و چه عالمانی از این شهر در صحنۀ علم و اندیشۀ دینی ظاهر شدند؟ آنان چه شاگردانی پرورش دادند و درمجموع از آنچه بتوان نامش را میراث گذاشت، چه آثاری پدید آوردند؟ به‌صراحت باید گفت در این‌باره سند استوار و دقیقی چون کتاب «نقض» وجود دارد که هیچ چیزی جای آن را نمی‌گیرد و شاید بتوان ادعا کرد دربارۀ هیچ شهری چنین متنی با این ویژگی که پژوهشگر را در جریان رویدادهای مختلف شهر از نظر مذهبی و فرهنگی قرار دهد، وجود ندارد.
در بخش‌های نخست کتاب به مباحثی دربارۀ تاریخ ری و حکومت امویان و عباسیان در ری اشاره شده است و سپس در بخش‌های بعدی، نویسنده به تشیع ری پرداخته است و بعد از آن دربارۀ مذاهب مختلف در ری نکاتی را ارائه کرده است. آخرین بخش کتاب دربارۀ شعر شیعی ری در قرن ششم و هفتم قمری است.[۱]
پانويس