پای درس حضرت مولانا
پای درس حضرت مولانا: 12 درس در مولاناشناسی تألیف مهدی سیاح‌زاده (متولد 1313ش)، این کتاب در قالب دوازده درس و برای مدت یک‌سال تنظیم شده است؛ به گونه‌ای که خواننده هر درس را به طور منظم در مدت یک ماه می‌تواند بخواند و در آخر درس خودآزمایی کند.
| پای درس حضرت مولانا | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | سیاح‌زاده، مهدی (نویسنده) |
| ناشر | مهراندیش |
| مکان نشر | تهران |
| سال نشر | ۱۴۰۲ |
| شابک | 4ـ73ـ7847ـ622ـ978 |
| کد کنگره | |
ساختار
کتاب از دوازده درس تشکیل شده است. هر درس شامل 4 مقاله (فقط در یک مورد سه مقاله)، 4 غزل دیوان شمس، و 4 داستان مثنوی است. در پایان هر بخش، پرسش‌هایی از آنچه خوانده شده آمده است.
گزارش محتوا
پیوستن شمس به مولانا چنان او را واله و شیدا کرد که درس و بحث و وعظ را به یک‌سو نهاد و به شعر و ترانه و دف و سماع پرداخت. و از آن زمان، طبع ظریف و ذوق سلیم او در شعر و شاعری شکوفا شد و به سرایش اشعار پرشوروحال پرداخت. شمس به مولانا چه گفت و چه آموخت و چه فسانه و فسونی ساخت که سراپا دگرگونش کرد، معمایی است که «کس نگشود و نگشاید به حکمت این معما را».
به طور کلی این کتاب یک دورۀ عملی آشنایی با اشعار، اندیشه‌ها و شخصیت مولانا به شمار می‌آید و می‌تواند توسط اشخاص علاقمند و همچنین کلاس‌های مختلف مولاناشناسی مورد استفاده قرار گیرد.
در درس اول ابتدا شرح مختصری از زندگانی مولانا آمده و سپس به دیدار او با شمس اشاره شده است. پدیدآمدن «نی‌نامه»، انتخاب ««نی» برای مثنوی توسط مولانا، چیستی نماد نی، سمبلیک‌بودن داستان‌های مثنوی و .... دیگر مباحثی هستند که به آنها در درس اول پرداخته شده است. در بخش دوم این درس، چهار غزل با شرح معانی آنها آمده است و بخش سوم این درس دربرگیرندۀ چهار داستان از داستان‌های مثنوی، یعنی آمدن مهمان نزد حضرت یوسف، پرنده و صیاد حیله‌گر، بازرگان و طوطی و پیر چنگی است.
درس دوم در بخش اول خود به موضوعاتی از این قبیل پرداخته است: نظریۀ پیدایش مولانا، همنشینی با مرشد کامل، مفاهیم بصیرت و مشاهده در عرفان و ... . در بخش دوم مثل درس اول چهار غزل با شرح و معنای واژگان دشوار آمده است و در بخش سوم این داستان‌ها آورده شده است: عیادت‌رفتن شخص ناشنوا، صورتگری رومیان و چینیان، کبودی زدن مرد قزوینی و گرگ و روباه در خدمت شیر.
در بخش نخست درس سوم مباحثی چون: عقل از دیدگاه مولانا، مفهوم «ابدال» در مثنوی، آفت زبان از دیدگاه مولانا، شهرت زندان طلایی انسان، عشق از دیدگاه مولانا، مؤمن از دیدگاه مولانا، آتش نای در مثنوی و ... طرح شده است. بخش دوم باز هم به شرح چهار غزل از غزلیات شمس اختصاص دارد. در بخش سوم نیز این داستان‌ها شرح و معنا شده‌اند: ازدواج دلقک با فاحشه، اعرابی و فیلسوف، پادشاهی که دو غلام تازه‌خریده را امتحان کرد، اندرزگفتن صوفی به خادم خانقاه.
درس چهارم این کتاب در بخش اول به این مباحث پرداخته است: بحث «علت العلل» در مثنوی، سخن‌های بی‌مغز از نظر مولانا، صوراسرافیل در مثنوی، مفاهیم ظن و یقین در عرفان مولانا و ... . بخش دوم باز هم به چهار غزل از غزلیات شمس اختصاص یافته است و در بخش سوم: داستان‌های باغبان و صوفی و فقیه و سید، جوحی و کودک پدرمرده، دعوای چهار کس برای خریدن انگور و داستان شخص خفته‌ای که در دهانش مار بود آورده شده است.
بخش نخست درس پنجم کتاب به این مباحث اختصاص یافته است: بحث دنیا و عقبا، فرار از دنیا از دیدگاه مولانا، دنیاپرستان از دیدگاه مولانا، دنیا برای عقبا از دیدگاه مولانا. در بخش داستان‌های این درس نیز این داستان‌ها مورد توجه قرار گرفته است: داستان پیرمرد و طبیب، داستان خر برفت و خر برفت، داستان خواجه و محبت به لقمان، داستان خاراندن پشت شیر.
درس ششم در بخش اول به این مباحث پرداخته است: موسیقی از دیدگاه مولانا، تفاوت مفاهیم واقعیت و حقیقت، مفهوم خواطر اربعه در عرفان مولانا، اشتباه تفسیرکنندگان مثنوی از مفاهیم روح و جان و ... . در بخش سوم نیز این داستان‌ها شرح و تفسیر شده‌اند: داستان حمله‌بردن سگ بر گدای کور، داستان دزدگرفتن صاحبخانه، داستان زندانی مفلس، عیسی و شخص نادان.
جبر و اختیار از دیدگاه مولانا، چهار مرحلۀ رسیدن به «عشق خدا» از دیدگاه مولانا، رازداری از دیدگاه مولانا، مفهوم «نفحات الهی» در مثنوی، جهان پس از مرگ از دیدگاه مولانا و ... از مباحثی است که در بخش نخست درس هفتم بررسی شده‌اند. در بخش سوم داستان‌های درخت حیات‌بخش، گرفتارشدن باز میان جغدان، معاویه و شیطان و لقمان و غلامان بررسی شده‌اند.
در بخش نخست درس هشتم مباحثی چون تفاوت «نگاه‌کردن» و «دیدن»، کیای پایا از نظر مولوی، وجود حقیقی حضرت حق در مثنوی، شکایت مولانا از وزن و قافیۀ شعر، مفهوم سمبلیک «آینه» در عرفان مولانا و ... مطرح شده است. در بخش سوم این درس داستان‌های زیر شرح داده شده‌اند: داستان خورندگان بچه‌فیل، مارگیر و اژدهای افسرده، درخواست روزی بدون رنج و مکتب‌دار سختگیر و شاگردانش.
درد اشتیاق، مفهوم شک و تردید از دید مولانا، مفهوم صبر در مثنوی، مفهوم طلب در عرفان، مفهوم «کن فیکون»، مفهوم «می» در عرفان مولانا و ... از مباحث مطرح‌شده در بخش نخست درس نهم هستند. داستان‌های پادشاه و کنیزک، مرد احول و نخجیران و شیر و فرار از عزرائیل در بخش سوم این درس بررسی شده‌اند.
مفهوم نقص و نقض، مفهوم هبوط روح در ماده در مثنوی، مرگ از دیدگاه مولانا، اشارت‌های حضرت حق برای تکامل و ... از مباحث مطرح‌شده در بخش نخست درس دهم هستند. داستان‌های بخش سوم این درس به این ترتیب است: اعرابی و خلیفه، مسجد مهمان‌کش، سه ماهی در آبگیر، مرد دباغ در بازار عطرفروشان.
در بخش نخست درس یازدهم این مباحث طرح شده است: رهایی از فکر از دیدگاه مولانا، سکوت از دیدگاه مولانا، مفهوم معیت در عرفان، مفهوم غرور کسب قدرت و حیرت درک قدرت در مثنوی، مفهوم ولی و پیر و مرشد از دیدگاه مولانا و ... . داستان‌های بررسی‌شده در بخش سوم این درس به این ترتیب است: شاهزاده‌ای که پادشاهی حقیقی بر او روی نمود، شیر و روباه و خر، طاووسی که پره‌ای خود را می‌کند، ایاز و سلطان محمود غزنوی.
در بخش اول آخرین درس به این مباحث پرداخته شده است: واگشت از نظر مولانا، مفهوم سالک مجذوب، مفاهیم حال و مقام در عرفان مولانا، مفهوم تسلیم به حق در مثنوی، مفهوم تردد هوش جان در مثنوی و ... . داستان‌های درس پایانی بدین‌قرار است: مهمان ناشناس، مرد بیمار و طبیب که در او امید صحت ندید، خیاط شوخ‌طبع و داستان فقیری که گنج بدون رنج می‌طلبید.[۱]
پانويس