شرح القانون (به خط شارح)
شرح القانون تألیف احمد بن ابوبکر بن محمد نخجوانی (متوفای 651ق)؛ تصحیح از دکتر نجفقلی حبیبی؛ این کتاب با عنوان «الأجوبة عن اشکالات الامام الرازی» یا «حل الشکوک الموردة فی شرح الفخر الرازی علی القانون» اثر نجم‌الدین احمد بن ابوبکر به محمد نخجوانی است که به «شرح قانون نخجوانی» مشهور است.
| شرح القانون | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | نخجوانی، احمد بن ابوبکر (نویسنده) حبیبی، نجفقلی (مصحح) |
| ناشر | آتش طور |
| مکان نشر | تهران |
| سال نشر | ۱۴۰۲ش |
| شابک | 0ـ1ـ93029ـ622ـ978 |
| کد کنگره | |
ساختار
کتاب از دو فن تشکیل شده است. که فن اول در باب 5 تعلیم است. که عبارتند از:
التعلیم الاول: فی حد الطب
التعلیم الثانی: فی الارکان
التعلیم الثالث: فی المزاج
التعلیم الرابع: فی الاخلاط
التعلیم الخامس: فی الاعضاء
و فن دوم: در طبقه‌بندی بیماریها علل و عوامل عمومی آنها
گزارش کتاب
قطب‌الدین شیرازی در جریان تألیف «التحفة السعدیة» به یازده شرح از شروح «قانون» که پیش از خود او نوشته شده بودند، توجهی خاص داشته و به گفتۀ خودش با شارحان آنها وارد مباحثه شده است. این کتاب با عنوان «الأجوبة عن اشکالات الامام الرازی» یا «حل الشکوک الموردة فی شرح الفخر الرازی علی القانون» اثر نجم‌الدین احمد بن ابوبکر به محمد نخجوانی است که به «شرح قانون نخجوانی» مشهور است.
شرح نخجوانی مختصر است و به مواردی می‌پردازد که در آنها پاسخی برای اعتراضات فخر رازی بر ابن سینا داشته است. بخش‌هایی از کتاب اول «قانون» که نخجوانی در شرح خود مورد بحث و بررسی قرار داده، به این ترتیب است: در «الفن الاول» به شرح بخش‌هایی از این موارد پرداخته است: التعلیم الاول: فی حد الطب، التعلیم الثانی: فی الارکان، التعلیم الثالث: فی المزاج، التعلیم الرابع: فی الاخلاط، التعلیم الخامس: فی الاعضاء. گفتنی است وی در این موارد تنها آنجا که بر اشکالات فخر رازی بر «القانون» پاسخی داشته، بحث مستوفایی کرده است.
در «الفن الثانی» الجملة الاولی فی النبض» بسیار مختصر اشکال فخر رازی را مطرح می‌کند و به آن پاسخ می‌دهد. درواقع شرح او در اول مبحث نبض پایان یافته است.
نخجوانی در پاسخ‌گویی به فخر رازی روشی خاص دارد: معمولاً ابتدا با نقل عین کلام فخر رازی اشکال او را جزءبه‌جزء و طولانی نقل می‌کند و پس از آن جزءبه‌جزء آن را پاسخ می‌دهد. در مواردی نیز از کلام فخر رازی علیه خود او استفاده می‌کند. پاسخ‌های او یکسان نیست و بسته به موضوع و اطلاعات او و اقتضای موضوع گاهی طولانی، گاه کوتاه و معمولاً با نقل عین عبارات «قانون» همراه است.
قطب‌الدین شیرازی در «التحفة السعدیة» معمولاً پاسخ‌های او را در آنچه مربوط به فهم او از عبارات ابن‌سینا در «قانون» است، ضعیف دانسته و رد کرده است.
این شرح بر اساس نسخۀ شمارۀ 3545 ایاصوفیا استانبول که به احتمال قوی به خط خود شارح است، ویرایش و تنظیم شده است.[۱]
پانويس