خویی، محمود بن احمد
محمود بن احمد خویی (566- 659ق)، معروف به اخی اورن، بنیان‌گذار تشکیلات اخیگری در دوره سلجوقیان است که به پیر دباغان نیز شهرت داشته است. «تبصرة المبتدي و تذكرة المنتهي»، از جمله آثار اوست.
| خویی، محمود بن احمد | |
|---|---|
 | |
ولادت
ابوالحقایق نصیرالدین (یا ناصرالدین) محمود بن احمد خویی، معروف به اخی اورن، در سال 566ق، در خوی دیده به جهان گشود.
تحصیل و سفر
وی مدت درازی از جوانی خود را در خدمت امام فخرالدین رازی به سـر آورد. نخستین بار به سال 602ق، با راهنمایی شیخ مجدالدین اسحاق پدر صدرالدین قونوی به‌همراه پدرزن و مرشد خویش اوحدالدین کرمانی و ابن عربی به آناتولی رفت و در قیصریه و سپس در قونیه مسکن گزید. او در زمان غیاث‌الدین کیخسرو دوم، به مدت پنج سال زندانی شد.
خویی در آناتولی از محبوبیت زاید‌الوصفی در میان ترکمانان برخوردار بوده و در دوره عثمانیان آوازه‌اش در جغرافیای عثمانی تا شهرهای ایران و ترک رسیده بود. هویت تاریخی و زندگی‌نامه وی، به‌رغم شهرتش،کلاً فراموش شده و به‌صورت یک شخصیت افسانه‌ای در اذهان باقی مانده است.
اخیگری
خواجه نصیرالدین محمود ملقب به اخی اورن، بنیان‌گذار تشکیلات اخیگری در دوره سلجوقیان است که به پیر دباغان نیز شهرت داشته است.
وفات
خواجه نصیرالدین به‌خاطر مخالفت‌هایش با حاکم زمانه در سال 659ق، در قیرشهیر (Kırşehir) به قتل رسید.
آثار
بیشتر آثار به‌جای‌مانده از خواجه نصیرالدین محمود خویی، همچون: مناهج سیفی، مطالع الایمان، تبصرة المبتدي و تذكرة المنتهي، لطائف غیاثیه و لطائف یزدان‌شناسی به نام افراد دیگر ثبت شده است؛ شاید در میان پژوهشگران معاصر بیش از همه جناب پورفسور میکائیل بایرام، پژوهشگر ترک تلاش کرد این شخصیت را معرفی و آثار او را شناسایی کند؛ اما مشکل اساسی تحقیقات میکائیل بایرام سوء ظن شدید ایشان به تاریخ و جریان مولویه در قونیه است و همین مسئله باعث شده که بخشی از آنچه گفته و نوشته، حدس‌هایی باشند که هیچ دلیلی برای اثبات آنها وجود ندارد[۱].
پانویس
- ↑ ر.ک: راشدی‌نیا، اکبر، ص9-12
منابع مقاله
راشدی‌نیا، اکبر، مقدمه «تبصرة المبتدي و تذكرة المنتهي»، تألیف ابوالحقایق محمود بن احمد خویی، قم، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور)، چاپ اول، 1401.