الدواهي

الدواهي، مجموعه‌ای است از دو عالم لغوی، ابوعبیده معمر بن مثنی تیمی (متوفای 120ق) و ابوالعباس محمد بن حسن بن دینار هاشمی (متوفای 259 یا 281ق). این کتاب به موضوع لغت اختصاص یافته و توسط هلال بن ناجی تحقیق شده است.

الدواهي
الدواهي
پدیدآورانابوعبیده، معمر بن مثنی (نويسنده)

هاشمی، محمد بن حسن بن دینار (نويسنده) ناجی، هلال ( محقق)

ناجی، هلال ( مقدمه نويس)
ناشرمجمع اللغة العربیة
مکان نشرسوریه - دمشق
سال نشر13سده
چاپ1
موضوعتا‌ریخ‌ و نقد زبا‌ن‌ عربی‌ -- مسا‌ئل‌ لغوی,واژه‌نا‌مه‌ها‌ -- تا‌ریخ‌ و نقد زبا‌ن‌ عربی‌
زبانعربی
تعداد جلد1
نورلایبمطالعه و دانلود pdf

نوشتار حاضر در حقیقت مجموعه‌ای از دو کتاب خطی، یکی از آن ابوعبیده معمر بن مثنی و دیگری از آن ابوالعباس محمد بن حسن هاشمی، است که توسط یکی از ناسخان در یک جا و با عنوان «الدواهي» جمع شده ‌است[۱].

این کتاب به‌عنوان معجمی از معاجم صفات قلمداد شده و از جمله نخستین آثار لغوی و در صفات است. کتاب یادشده جزو کتب مفقوده‌ای بوده که در آغاز قرن 21م، به دست رسیده و منتشر گردیده است[۲].

وی نخست به الفاظ مختلف تعبیرکننده از معنای دواهی (مصائب و بلایا) مانند النهبور، الخنفقین و... پرداخته[۳] و در ادامه به کنیه‌هایی دربردارنده معنای دواهی، همچون: ام‌اللهیم، ام‌خنور، ام‌فأر و مانند آن اشاره نموده است[۴].

نویسنده، بخشی از کتاب را به صفاتی که دواهی با آنها متصف می‌شود، از قبیل: هتر، نآد، حوله و... اختصاص داده است[۵].

به دنبال آن به عباراتی که برای اتصاف افراد به‌کار می‌رود، از قبیل: «داهية من الدواهي»، «عضلة من العضل» و غیر آن، که غالبا حکایت از عقل و علم و درایت دارد، اشاره کرده است[۶]. وی در ادامه، برخی از واژگان نظیر: الإدب، البدي، البطيط که به امر عجیب و شگفت‌آور اختصاص دارد و همچنین کلماتی که معنای سب و دشنام در آنها نهفته، مانند: ابوحباحب که به فرد بخیل اطلاق شده، به‌همراه کلماتی دیگر با این مضمون را ذکر کرده[۷] و پایان‌بخش کتاب را به واژه‌گانی مربوط به صفات کذب، همچون: «الكذب السخت»، به معنای دروغ خالص و «الكذب الصراح»، به معنای دروغ روشن و واضح و... اختصاص داده است[۸].

از ویژگی‌های این کتاب، علی‌رغم حجم اندک آن، مشمل بودن بر کلماتی است که در معاجم لغوی یافت نمی‌گردد و این امر زمینه غنای دانش لغت و نگارش‌های لغوی را فراهم نموده است[۹].

محقق علاوه بر ذکر مقدمه‌ای درباره کتاب و نویسندگان، در سرتاسر اثر به شرح و توضیح کلمات دشوار متن در پاورقی پرداخته است.

پانویس

  1. ر.ک: مقدمه، ص35؛ متن کتاب، ص67
  2. ر.ک: مقدمه، ص8
  3. ر.ک: متن کتاب، ص37
  4. ر.ک: همان، ص44-45
  5. ر.ک: همان، ص48
  6. ر.ک: همان، ص58
  7. ر.ک: همان، ص60-61
  8. ر.ک: همان، ص62
  9. ر.ک: مقدمه، ص8

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.


وابسته‌ها