الأربعون البلدانية

الأربعون البلدانية، تألیف ابن عساکر دمشقی (499-571ق)، کتابی است مشتمل بر چهل حدیث از چهل شیخ از چهل شهر از زبان چهل تن از صحابه. کتاب با تحقیق و تخریج عبدو حاج محمد حریری منتشر شده است.

الأربعون البلدانية
پدیدآوران	ابن عساکر، علی بن حسن (نويسنده) حریری، عبدو الحاج محمد (محقق)
عنوان‌های دیگر	أربعون حديثا عن أربعين شيخا من أربعين مدينة لأربعين من الصحابة
ناشر	المکتب الإسلامي
مکان نشر	اردن - عمان ** سوریه - دمشق ** لبنان - بیروت
سال نشر	1413ق - 1993م
چاپ	1
زبان	عربی
تعداد جلد	1
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

در این کتاب چهل حدیث از چهل صحابی که چهل تن از اساتید ابن عساکر از چهل شهر مختلف روایت کرده‌اند، گرد آمده است. مؤلف به نقد احادیث مذکور نیز پرداخته است و به تخریج آنها در منابع مشهور سنت همت نهاده است‏.

در ابتدای کتاب با ذکر منابع مختلفی برای ترجمه ابن عساکر، شرح حال وی با ذکر اسم و نسب، اساتید، شاگردان، جایگاه علمی و اخلاقی و پس از آن اسامی قریب به یک‌صد اثر وی ذکر شده است.

ابن عساکر در مقدمه کتاب، سبب نگارش کتابی در موضوع چهل حدیث را عمل به سفارش نبوی و وعده ثواب برای کسی که در راستای تبلیغ و تلقین امر دین به امت آن حضرت، چهل حدیث را حفظ کند، دانسته است. وی سپس به توجه ویژه علما به نگارش اربعینات اشاره کرده که البته در موضوعات مختلف توحید و اثبات صفات الهی، یا ذکر احادیث احکام، یا عبادات و یا مواعظ و مانند آن گردآوری شده است.

«مکه» مکرمه اولین شهری است که از آن سخن رفته است. ابن عساکر حدیثی را از عبدالله بن محمد اسماعیل بن صدقة بن غزّال مصری ساکن مکه، نقل می‌کند. مؤلف حدیث مورد نظر را در ذی‌الحجه سال 521ق، در شهر مکه، در حرم معظم روبه‌روی کعبه از ناحیه باب ابراهیم(ع)، شنیده است. راوی حدیث خود را با سند به عمر بن خطاب رسانده که او درحالی‌که بر منبر بود، گفت: از رسول خدا شنیدم که می‌فرمود: «إنما الأعمال بالنيات...». مؤلف سپس به بررسی و تخریج حدیث مزبور از منابع و طرق دیگر پرداخته است.

مدینه، منا، دمشق، کوفه، بغداد، جَی، اصفهان، مرو، نیشابور، هرات، بوشنج، بون، بغی، سرخس، ازجاه، میهنه، طابران، نوقان، شان‌زوار، خسروجرد، بسطام، دامغان، سمنان، ری، زنجان، ابهر، تبریز، مرند، خوی جرباذقان، همدان، مشکان، روذرّاور، اسدآباد، حلوان، آرجیش، انبار، رحبه مالک بن طوق و رافقه (رقه) دیگر شهرهایی است که ابن عساکر احادیثی را که در آنها شنیده است، نقل کرده است.

همان گونه که مشاهده می‌شود بسیاری از این شهرها جزیی از ایران اسلامی است، که ابن عساکر در ابتدای برخی توضیحی کوتاه در معرفی شهر می‌نویسد؛ به‌عنوان مثال همدان را «شهر بزرگی از بلاد جبل» می‌خواند.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.