البرق اليماني في الفتح العثماني
غزوات الجراكسة و الأتراك في جنوب الجزيرة، المسمی البرق اليماني في الفتح العثماني، اثر قطب‌الدین محمد بن احمد نهروالی مکی (917-990ق)، کتابی است پیرامون جنگ‌های چرکس‌ها و ترکان دولت عثمانی در جنوب جزیره عربی و مقاومت این ناحیه در برابر تهاجمات آنها که با اشراف حمد جاسر، منتشر شده است.
| البرق اليماني في الفتح العثماني (تاریخ الیمن في القرن العاشر الهجري، مع توسع في أخبار غزوات «الجراکسة» و «العثمانیین» لذلک القطر) | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | نهزوالی، قطب الدین محمد بن احمد (نويسنده) |
| عنوان‌های دیگر | غزوات الجراکسة و الأتراک في جنوب الجزیرة المسمی البرق الیماني في الفتح العثماني |
| ناشر | دار الیمامة للبحث و الترجمة و النشر |
| مکان نشر | عربستان - ریاض |
| سال نشر | 1387ق - 1967م |
| چاپ | 1 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
در سال 923ق، دولت ممالیک که بر مصر و شام حکومت می‌کرد، زایل شد و بر غرب جزیره عربی (حرمین) سیطره اسمی پیدا کرد و دولت عثمانی، کنترل آن نواحی را به دست گرفت. دولت جدید، سعی کرد نفوذ خود را در سراسر جزیره عربی گسترش دهد و نسبت به اطراف جزیره موفقیت یافت، ولی با مقاومت شدیدی که مانع از نفوذ آن، مخصوصا در مرکز و قسمت جنوبی آن، که یمن می‌باشد، مواجه گردید. لشکرکشی‌های پی‌درپی امپراتوری عثمانی برای تسلیم کردن تمامی جزیره تحت حکومت خود، اولین تهاجم سازمان‌یافته خارجی تلقی می‌شد و صرف نظر از اهداف و مقاصد آن، اولین تلاش برای به دست آوردن کنترل خارجی بر آن کشور و از بین بردن استقلال آن بود و اثر حاضر، جنبه بزرگی از تهاجمات انجام‌شده توسط این امپراتوری را برای گسترش نفوذ خود در جزیره، ثبت نموده و شگفت‌انگیزترین جنبه قهرمانی این مناطق در برابر موج ارتش‌های مهاجم را به تصویر کشیده است؛ تهاجماتی که باعث کشته شدن هزاران و یا حتی ده‌ها هزار تن از مردمان و قهرمانان این ناحیه شده است[۱].
آنچه باعث اهمیت کتاب شده، این است که مؤلف آن، که مفتی مکه و از قضات و مورخان آن است، به دلیل معاصرت و هم‌زمانی با این وقایع و تلاش برای ثبت آنها، نخستین مورخی است که این وقایع را به رشته تحریر درآورده است. وی به‌واسطه کار خود و به دلیل تسلط امپراتوری عثمانی بر حرمین، از عاملین دولت، بلکه به عبارت صحیح‌تر، مورخ رسمی دولت بود که البته برخی این نکته را ضعف کتاب دانسته‌اند[۲].
این کتاب، در زمانی نوشته شده است که زبان ترکی، برای اولین بار شروع به نفوذ به زبان عربی کرده بود و اهل آن، لغات جدیدی را استفاده می‌کردند که نزد عرب، معروف و شناخته‌شده نبود. نویسنده اگرچه بر زبان عربی و ترکی و فارسی مسلط بوده، ولی زحمت تعریب آنها را نکشیده و همان گونه استفاده کرده است[۳].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه کتاب.