قواعد المطارحة في النحو
قواعد المطارحة فی النحو نوشته جمال‌الدین حسین بن بدر بن ایاز معروف به ابن ایاز بغدادی (متوفی 681ق)، بررسی صرفی و نحوی یکصد بیت عربی در قالب مطارحه و گفتگوست. این اثر با مقدمه و تحقیق یس ابوالهیجاء، شریف عبدالکریم النجار و علی توفیق الحمد منتشر شده است.
| قواعد المطارحة في النحو | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ابن ایاز، حسین بن بدر (نويسنده)
ابو الهیجاء، یس (محقق) نجار، شریف عبدالکریم (محقق) ح‍م‍د، علی توفیق (محقق) |
| ناشر | دولة الإمارات العربیة المتحدة. جامعة الإمارات العربية المتحدة، عمادة المکتبات الجامعة |
| مکان نشر | اردن - اربد |
| سال نشر | 1432ق - 2011م |
| چاپ | 1 |
| شابک | 978-9957-531-05-8 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /الف۲ق۹ ۶۱۵۱ PJ |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
آنگونه که در مختار الصحاح آمده «مطارحه» القاء مسائل توسط گروهی از مردم به گروهی دیگر است.[۱] شیوه ابن ایاز در این کتاب بر مفهوم مطارحه است؛ یعنی در آن سؤالات پیاپی را در موضوعات صرف و نحو به شیوه گفتگو مطرح کرده است. مطارحه همچنین متضمن معنی امتحان است؛ چراکه سؤال بر امتحان مسئول و آگاهی از پاسخ و مقدار علم او استوار است.[۲]
محققین کتاب آن را در سه بخش (قسم) تنظیم کرده‌اند. در بخش اول، مصنف و کتاب معرفی شده‌اند. در بخش دوم، متن تحقیق شده کتاب ارائه شده و در بخش سوم نیز فهارس فنی (آیات، احادیث، امثال و اقوال، شواهد شعری و...) ذکر شده است.
ابن ایاز کتابش را با پنج مقدمه آغاز کرده است: اقسام کلام و علامت‌های آن، انواع عوامل، معمولات، اعراب جمل و حروف و ادوات. پس از آن باب گسترده‌ای را برای مطارحه و تطبیق و مناقشه و تعلیل و تحلیل به دنبال آن آورده و عنوان «نتیجه» را بر آن اطلاق کرده است. این باب همراه است با ذکر یکصد شاهد شعری و تحلیل لغوی کامل و ذکر صوت و صرف و ترکیب نحوی و ارتباط آنها با دلالت و معنا، به همراه بیان نظرات نحویون بزرگ، موافق و مخالف. بررسی این اشعار با ذکر شواهد قرآنی، اقوال و شواهد شعری منتخب دیگری همراه است.[۳] او در رابطه با هر بیت پس از بررسی صرفی و نحوی الفاظ، در قالبی پرسش و پاسخ، سؤالاتی را با «فان قلت» یا «فان قیل» مطرح و با «اجبت» در مقام پاسخ برمی‌آید.
به ظن غالب «قواعد المطارحة» آخرین کتابی است که ابن ایاز نوشته است؛ چراکه در آن به همه کتب معروفش مانند: المتبع، الاسعافی فی مسائل الخلاف، المحصول و شرح التصریف ابن مالک ارجاع داده است. این به کتاب ارزش مضاعفی داده است، چراکه ابن ایاز خلاصه افکارش را در آن آورده است.[۴]
فهرست محتوا، آیات، قرائات قرآنی، احادیث و آثار، امثال و اقوال عرب، شواهد شعری رجزها، لغات، جماعات و قبائل، کتب، مصادر ومسائل و اصطلاحات در پایان کتاب آمده است.
پانویس
منابع مقاله
- مقدمه و متن کتاب.
- أبوالهیجاء، یس؛ «مُصطلَحُ المطارحة أُصُولُهُ، وتَطَوُّرُهُ»، المجمع اللغة العربیة بدمشق، شعبان 1432، العدد 3، ص771 تا 794.