کتاب الخصاف (في الحيل)

كتاب الخصاف (في الحيل)، اثری از احمد بن عمرو (عمر) بن ابی‌بکر خصاف شیبانی (متوفای 261ق)، فقیه، محدث و از عالمان مذهب حنفی است. این اثر در موضوع فقه به نگارش درآمده است.

کتاب الخصاف (في الحيل)
پدیدآوران	خصا‌ف‌، احمد بن‌ عمر (نويسنده)
ناشر	[بی نا]
مکان نشر	مصر - قاهره
سال نشر	1314ق
چاپ	1
زبان	عربی
تعداد جلد	1
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

نوشتار حاضر به حیله‌ها و ترفندهای شرعی اختصاص یافته و در آن به بسیاری از مسائل فقهی بر اساس مذهب حنفی پرداخته شده است. از این کتاب در برخی منابع با نام «الحيل و المخارج» نام برده شده است.

گفته شده است قدیمی‌ترین نگارش در موضوع حیل که در حقیقت راه برون‌رفتی از مشکلات شرعی به‌طور مشروع است، این کتاب است.

به جهت اهمیت این کتاب، شروح متعددی، از جمله شرح حلوانی، شرح سرخسی و... بر آن نگاشته شده است.

مطالب کتاب در قالب پنجاه‌وپنج باب مطرح شده است. نویسنده، نخست به حیله‌ها و ترفندهای شرعی در خصوص معامله و خرید و فروش پرداخته و در ادامه به سایر موضوعات فقهی، نظیر ودیعه، خیار رؤیت، دین، رهن و سایر مسائل فقهی اشاره کرده و راه برون‌رفت از مشکلاتی که احیانا برای فرد در این‌گونه مسائل پیش می‌آید را بیان نموده است.

گفته شده است با تأمل در حیله‌های شرعی مطرح‌شده در این کتاب، روشن می‌شود که منظور از این نوع ترفندها و حیله‌ها دستیابی به حق یا جلوگیری از ظلم به شیوه‌ای مجاز است و در حقیقت این ترفندها از نوع مذمومی که به‌منظور نادیده گرفتن اهداف شرع از حلال و حرام کردن و همچنین مقابله با اهداف والایی که شرع اسلام در تشریع منظور داشته، نبوده است.

منابع مقاله

1. مقدمه و متن کتاب.
2. بوسنینه، منجى، «موسوعة أعلام العلماء و الأدباء العرب و المسلمين»، تونس، جامعة الدول العربية، المنظمة العربية للتربية و الثقافة و العلوم‏، 1425ق، چاپ اول.
3. حاجى خلیفه، مصطفى بن عبدالله، «كشف الظنون عن أسامي الكتب و الفنون»، بیروت، دارإحياء التراث العربي، بی‌تا، چاپ اول.
4. سرکیس، یوسف الیان، «جامع التصانيف الحديثة»، قم، کتابخانه عمومى حضرت آیت‌الله‌العظمى مرعشى نجفى(ره‏)، 1413ق، چاپ دوم.
5. کحاله، عمر رضا، «معجم المؤلفين»، بیروت، دارإحياء التراث العربي، 1376ق، چاپ اول.
6. کاشف‌الغطاء، علی بن محمد رضا، «باب مدينة العلم»، نجف اشرف، مؤسسة كاشف‌الغطاء، بی‌تا، چاپ اول.