تحفة السالک
تحفة السالک تألیف میرزا محمدصادق درویش کازرونی، مقدمه، تصحیح و توضیح از دکتر خیرالله محمودی، مولف کتاب حاضر از شاعران و نویسندگان دوره‌ی قاجار است. این کتاب در شرح احوال شهرستان کازرون و توابع آن تالیف شده است. در این اثر، شهر کازرون از نظر تاریخی، جغرافیایی و اجتماعی وصف شده است. مولف در این کتاب، گزارش جامع و مبسوطی از اوضاع تاریخی و جغرافیایی بویژه طبقات اجتماعی کازرون را بیان می‌کند که بیانگر آگاهی کامل وی از شهر کازرون و احوال آن شهر را دارد.
| تحفة السالک | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | درویش کازرونی، میرزا محمدصادق (نویسنده) محمودی، خیرالله (مقدمه و تصحیح) |
| ناشر | نشر دانشگاه شیراز |
| مکان نشر | شیراز |
| سال نشر | ۱۳۹۶ش |
| شابک | 9789644625190 |
| موضوع | جنوب ایران |
| کد کنگره | |
گزارش کتاب
مولف کتاب حاضر از شاعران و نویسندگان دوره‌ی قاجار است. تخلص وی «سالک» و مشهور به مرشد است. این کتاب به سال 1325 در شرح احوال شهرستان کازرون و توابع آن تالیف شده است. در این اثر، شهر کازرون از نظر تاریخی، جغرافیایی و اجتماعی وصف شده است. مولف در این کتاب، گزارش جامع و مبسوطی از اوضاع تاریخی و جغرافیایی بویژه طبقات اجتماعی کازرون را بیان می‌کند که بیانگر آگاهی کامل وی از شهر کازرون و احوال آن شهر را دارد.
این کتاب شامل دو بخش است که قسمت اول در شرح احوال کازرون و توابع آن است. در این بخش مولف ویژگی‌های جغرافیایی کازرون و توابع، آثار باستانی بنا شده در این شهر و جای‌های معروف کازرون را معرفی می‌کند. از خصوصیات بارز این بخش این است که مولف نام مکان‌های این شهر را به طور جامع بیان می‌کند. صاحب کتاب در این بخش تاریخ بنای شهر کازرون را از آغاز و تحولات تاریخی آن تا زمان مولف توضیح می‌دهد و به معرفی بناهای تاریخی این شهر می پردازد و رویدادهای تاریخی که در این شهر در دوران مختلف اتفاق افتاده اشاره می‌کند و به نظر می رسد که وی از تاریخ و رویدادهای این شهر آگاهی کامل داشته و از منابع مختلف که درباره‌ی وقایع تاریخی این شهر نگاشته شده بهره جسته است. مطلب دیگری که در این بخش آمده است طبقات اجتماعی مردم کازرون است که به صورت معرفی تمام طبقات شهر، خانواده ها و اجداد آن‌ها آمده است. و قسمت دوم کتاب، مجموعه‌ی اشعار مولف است که در قالب های قصیده، مثنوی، غزل و رباعی سروده شده است. اشعار مولف بعد از حمد و ستایش خداوند متعال و مدح و وصف پیامبر و امیرمومنان و معصومین علیهم‌السلام، در موضوعات مختلف سروده شده است. از جمله در وصف عشق الهی، داستان‌های عاشقانه‌ای که در زمان حیات مولف اتفاق افتاده است و داستان هایی از بزرگان عرفان. نیز سروده هایی درباره‌ی وقایع تاریخی زمان مولف و اشعاری در شکایت از روزگار غدار و نصیحت به فرزند خود و سرانجام رباعیاتی که در موضوعات مختلف سروده شده است.
از این کتاب تنها یک نسخه موجود است که به خط مولف می باشد و در کتابخانه‌ی اسناد ملی شیراز نگهداری می گردد. در تصحیح این نسخه گاه مطالبی وجود داشت که به شرح و توضیح نیاز داشت؛ به همین دلیل برای استفاده بهینه‌ی خوانندگان توضیح مطالب در پاورقی همراه با تصحیح نسخه آمد. اصلاحات نسخه و دخل و تصرف در عبارات آن با علامت اختصاری «ن» در پاورقی ذکر شد. در پایان کتاب، فهرستی از آیات، احادیث، اشخاص، مکان‌ها و کتاب ها تنظیم گردید. این فهرست بویژه نام اشخاص و مکان‌ها برای خوانندگان می تواند مفید باشد.
کتاب های تاریخ محلی که در شرح احوال یک شهر یا منطقه نگاشته می‌شود از جهات مختلف با ارزش است. درباره‌ی شهر کازرون در آثاری که دیگران نگاشته اند به اجمال بیان شده است. اما کتابی که به صورت کامل و جامع درباره‌ی این شهر و توابع آن نگاشته شده باشد وجود ندارد. به همین دلیل این کتاب تنها اثر مکتوبی است که درباره‌ی شهر کازرون و احوال آن کامل نوشته شده است.[۱]
پانويس