چاچی، بدرالدین
بدرالدین چاچی معروف به بدر چاچی (متوفی میان سال‌های 745 و 752ق)، از شاعران پارسی‌گوی قرن هشتم است.
| بدرالدین چاچی | |
|---|---|
 | |
| نام کامل | بدرالدین چاچی |
| محل تولد | ولایت چاچ (شاش)، ناحیه‌ای در تاشکند |
| رحلت | میان سال‌های 745 و 752 |
| مدفن | دهلی |
| پیشه | شاعر |
| اطلاعات علمی | |
| برخی آثار | دیوان بدر چاچی |
نام
بدرالدین، نام و نسب خود را در اشعارش، بدر چاچی، بدر، چاچی، و فخرالزمان آورده است[۱].
در عرفات العاشقین «بدرالدین شاشی» (شاش، معرب چاچ است)، و در منتخب التواریخ و هفت اقلیم «بدر شاشی»، در سفینه خوشگو «بدر چاچ»، در تذکره حسینی «بدرالدین چاچ» و در مخزن الغرائب و تذکره روز روشن «بدرالدین تاشکندی» آمده است[۲].
علی ابراهیم خان خلیل می‌گوید که بعضی از تذکره‌نویسان، بدرچاچی و بدرجاجرمی را یکی دانسته‌اند، از جمله این گروه، مؤلف «مخزن الغرائب» است. تقی‌الدین کاشی نیز او را با یکی از شاعرانی که بدر تخلص می‌کرده، خلط کرده است[۳].
ولادت
در ولایت چاچ (شاش)، ناحیه‌ای در تاشکند، به دنیا آمد. از تاریخ دقیق ولادتش اطلاعی در دست نیست[۴].
مسافرت‌ها
در جوانی زادگاهش را ترک کرد و به دهلی رفت و به خدمت امرای تُغلُقیه، خصوصاً سلطان ابوالمحامد محمدشاه بن تغلق رسید و مورد توجه خاص او قرار گرفت و از جانب او به فخرالزمان ملقب شد[۵].
شعر
بدرالدین، در شاعری طرزی غریب دارد، اشعارش بدیع و پیچیده است. در قصاید از سبک انوری و خاقانی و دیگر شاعران بزرگ قرن ششم پیروی کرده و همچون آنان، از صنایع شعری، اعم از تشبیه، استعاره، مجاز و اصطلاحات علمی، بهره فراوان برده است. براون به نحوی مبالغه‌آمیز، او را پس از مولوی و سعدی، دارای مرتبه‌ای بس بزرگ به‌شمار آورده است[۶].
وفات
تاریخ دقیق مرگ وی معلوم نیست، اما آن را میان سال‌های 745 و 752، در دهلی دانسته‌اند[۷].
آثار
دیوان او مشتمل بر دو هزار بیت است. ضمن اشعارش با ماده تاریخ «دولتِ شه»، به سال تنظیم دیوان خود اشاره کرده است. دیوان او در 1307ش، به تصحیح مولوی محمد هادی در شهر کانپور هند، به چاپ رسید. مولانا غیاث‌الدین نیز بر قصاید او شرحی نوشته است[۸].
به گفته بداؤنی و بلوشه، بدر چاچی منظومه‌ای نیز در بحر متقارب، در ذکر سلطنت محمدبن تغلق، سروده و در 745ق آن را به پایان برده، اما صفا تنها اثر او را دیوان موجودش دانسته است. از این دیوان، نسخ کمی موجود است؛ از جمله: نسخه کتابخانه مجلس شورای ملی و نسخه ناتمام کتابخانه ملی پاریس. هدایت و تقی‌الدین کاشی نیز نمونه‌ای از اشعار او را نقل کرده‌اند[۹].
پانویس
منابع مقاله
- گیتی فروز، علی‌محمد، مقدمه «دیوان بدر چاچی»، تهران، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، چاپ اول، 1387.
- محمدی، محمدحسین، «دانشنامه جهان اسلام»، زیر نظر غلامعلی حداد عادل، تهران، بنیاد دائرةالمعارف اسلامی، چاپ دوم، 1375.