تاریخ جنگل
تاریخ جنگل تألیف صادق مهرنوش، به کوشش محمد کلهر؛ این اثر یکی از اولین تلاش‌هایی است که بعد از سقوط حکومت رضاشاه در شهریور 1320 و باز شدن فضای فکری و سیاسی کشور برای ثبت جوانبی چند از آن واقعه‌ی مهم تاریخی به عمل آمد. اما به رغم این فضل تقدم، کتاب حاضر در تاریخ نگاری نهضت جنگل که به تدریج به یکی از حوزه‌های درخور توجه مباحث مطرح در تاریخ معاصر ایران تبدیل شد، جایگاه شناخته شده‌ای نیافت. یادآوری جایگاه تاریخ جنگل در عرصه‌ی مورد بحث، یکی از انگیزه‌های اصلی تجدید چاپ این کتاب است.
| تاریخ جنگل | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | مهرنوش، صادق (نویسنده) |
| ناشر | شیرازه کتاب ما |
| مکان نشر | تهران |
| سال نشر | ۱۳۹۸ش |
| شابک | 7-02-6843-622-978 |
| کد کنگره | |
گزارش کتاب
این اثر یکی از اولین تلاش‌هایی است که بعد از سقوط حکومت رضاشاه در شهریور 1320 و باز شدن فضای فکری و سیاسی کشور برای ثبت جوانبی چند از آن واقعه‌ی مهم تاریخی به عمل آمد. اما به رغم این فضل تقدم، کتاب حاضر در تاریخ نگاری نهضت جنگل که به تدریج به یکی از حوزه‌های درخور توجه مباحث مطرح در تاریخ معاصر ایران تبدیل شد، جایگاه شناخته شده‌ای نیافت. در کنار عواملی چون انتشار بخش به بخش این متن در یک فاصله‌ی بیست ساله و احیانا لحن روایی آن که همگی در یادداشت مبسوط پژوهشگر در آغاز کتاب مورد توجه قرار گرفته است، به نوع نگاه متفاوت نویسنده نیز اشاره شده است؛ نوع نگاهی که شاید با حماسه پردازی هایی که بعدها به یک دیدگاه غالب تبدیل شد سنخیت چندانی نداشت، و احتمالا به همین دلیل نیز از همان روز اول هدف یک بی اعتنایی گسترده قرار گرفت که بخشی از آن به نظر عامدانه و آگاهانه می آید. حال آنکه به گونه‌ای که ملاحظه خواهد شد این کتاب به عنوان روایت یکی از ناظران این تحولات و حتی دست اندر کار آن به عنوان عضوی از اعضای تشکیلات اداری جنگل، جوانب گوناگونی از این موضوع را در برمی گیرد که در نوع خود کم نظیر است. پرداختن به بخش مهم و در خور توجه رشته حوادثی که در نهایت نهضت جنگل نام گرفت از ویژگی های این کتاب است؛ از سرآغاز این جریان به صورت بخشی از یک تحرک عمومی در سراسر ایران به دنبال کشیده شدن دامنه‌ی جنگ به کشور که پس از پیشامد بحران تغییر پایتخت و سرریز قوای نظامی روسیه به بخش های وسیعی از کشور برای مدتی فرونشست تا احیای مجدد این تلاش و تحرک بعد از انقلاب 1917 و فروپاشی امپراتوری تزاری که در گیلان زمینه را برای بازسازی نهضت جنگل فراهم ساخت؛ نهضتی که در یک مرحله در کنار دولت مرکزی برای مدتی اداره‌ی امور را برعهده داشت اما در مراحل بعد و به ویژه پس از مداخله‌ی نظامی بلشویک ها، در مقام تعارض با دولت مرکزی برآمد و در نهایت سرکوب شد.
وجیزه‌ی حاضر در دو بخش سامان یافت. بخش نخست شامل سهم و نقش مهرنوش در تاریخ نگاری جنبش جنگل است. در این بخش سعی شده تا ضمن بررسی چگونگی پیدایش تاریخ نگاری جنبش جنگل، چرایی سهم و نقش اندک مهرنوش در تاریخ نگاری مزبور مورد بررسی و نقد قرار گیرد. از این رو ابتدا به نقد درونی راوی و سپس به نقد درونی روایت مهرنوش پرداخته شد تا ضمن آشکار شدن هدف غایی از نقل روایت مهرنوش گفتمان اصلی موجود اما مستور در متن روایتش انکشاف یابد. بخش دوم که بر مجلدات پنج گانه‌ی تاریخ مهرنوش اشتمال دارد، به توضیحات انتقادی و ویرایش متن اختصاص یافته است. در بخش انتقادی متن یا ویرایش علمی آن، علاوه بر توضیح پیرامون اماکن و ضبط صحیح آن، سعی شده تا اسامی نادرست اشخاص با استفاده از روش تطبیقی سایر منابع، تصحیح شده، سپس مستندات تاریخی مهرنوش از روایات داستانیش تفکیک شود. البته در برخی موارد نیز، مطالبی به علت خارج از موضوع بودن حذف گردیده است که در متن بدان اشاره شده است.
یادآوری جایگاه تاریخ جنگل در عرصه‌ی مورد بحث، یکی از انگیزه‌های اصلی تجدید چاپ این کتاب است.[۱]
پانويس