ف‍ردوس‍ی‌ ث‍ان‍ی‌، م‍ح‍م‍دع‍ل‍ی‌

محمدعلی طوسی (قرن دوازدهم)، مشهور به فردوسی ثانی، از ملازمان نادرشاه و صاحب «شاهنامه نادری».

ف‍ردوس‍ی‌ ث‍ان‍ی‌، م‍ح‍م‍دع‍ل‍ی‌
NUR80249.jpg

شرح حال

هیچ‌یک از تذکره‌نویسان جز تتوی، ذکری از فردوسی ثانی نکرده است؛ ازاین‌رو، شرح حال وی به‌درستی معلوم نیست. تتوی در «مقالات الشعراء» نوشته است: «میرزا محمدعلی الملقب فردوسی ثانی خراسانی طوسی، گویند از اولاد فردوسی صاحب شاهنامه است و الله اعلم. ناظم شاهنامه حالات نادرشاه، همراه رکاب همایون نادری وارد الکه سند شد»[۱].

معاصرین

از معاصرین میرزا محمدعلی طوسی، صاحب «مجمل التواریخ گلستانه» در پایان کار نادر چنین نگاشته: «... الغرض قریب به چهار ساعت از روز مذکور گذشته بود که اثری از خیمه و خرگاه و اثاثیه پادشاهی برجا نمانده، تمامی متفرق و معدوم و مفاد کریمه «كل من عليها فان» به ظهور پیوست و فردوسی نادرشاه در نادرشاه‌نامه به این ابیات اختتام رسانید:

سر شب سر قتل و تاراج داشتسحرگه نه تن سر، نه سر تاج داشت
به یک گردش چرخ نیلوفری نه نادر به‌جا ماند و نه نادری[۲]

تاریخ ولادت و وفات

از مجموع قرائن، بی‌آنکه سال تولد و اصل و نسب و تاریخ وفات این شاعر گمنام روشن گردد، آنچه به ‌دست می‌آید، این است که ملا محمدعلی، اصلا طوسی بوده و خود را از اولاد فردوسی می‌دانسته؛ شاید به سبب این انتساب، مشهور به فردوسی ثانی شده، وگرنه از نظر قدرت طبع و سلاست بیان و فصاحت و بلاغت، هرگز شایسته قبول چنین تخلصی نبوده است[۳].

اجمالا می‌دانیم که این شاعر، از آغاز ظهور نادرشاه (1141ق) در سلک ملازمان وی در تمام جنگ‌ها و لشکرکشی‌ها ملتزم رکاب او بوده و از طرف این سردار جنگجو، به نظم وقایع و فتوحات اشتغال داشته و گاه‌گاه نیز مشمول عنایت واقع می‌شده است، اما هیچ‌یک از صاحبان تذکره در سده دوازدهم، از این شاعر که در عهد خود به سبب تقرب نزد پادشاه و نظم فتوحات او، مسلما شهرتی داشته، یاد نکرده‌اند[۴].

آثار

وی دیوانی به نام «شاهنامه نادری» را به نام نادرشاه، به نظم کشیده که شامل اکثر وقایع و جنگ‌ها و فتوحات اوست، لکن مشتمل بر تمام وقایع تاریخ نیست و ازاین‌رو، نسبتا مختصر می‌باشد[۵].

پانویس

  1. ر.ک: سهیلی خوانساری احمد، صفحه هفت
  2. ر.ک: همان
  3. ر.ک: همان، صفحه هشت - نه
  4. ر.ک: همان، صفحه نه
  5. ر.ک: همان، صفحه ده

منابع مقاله

سهیلی خوانساری احمد، مقدمه «شاهنامه نادری»، سروده محمدعلی، طوسی به تصحیح و اهتمام احمد سهیلی خوانساری، چاپ تابان، 1339.

وابسته‌ها