الحجة على أهل المدينة

كتاب الحجة علی أهل المدينة، اثر ابوعبدالله محمد بن حسن شیبانی (متوفی 189ق)، کتابی است که مؤلف در آن، به اختلاف آرای فقهی ابوحنیفه با فقهای مدینه، به‌ویژه مالک بن انس اشاره کرده و با استناد به ادله نقلی و عقلی، آرای استادش را بر آرای اهل مدینه ترجیح داده است. این کتاب با تصحیح و تعلیقات سید مهدی حسن گیلانی قادری، منتشر شده است.

الحجة على أهل المدينة
پدیدآوران	شیبانی، محمد بن حسن (نويسنده) گیلانی‌ قا‌دری، مهدی حسن‌ (محقق)
ناشر	عالم الکتب
مکان نشر	لبنان - بیروت
سال نشر	13ش
چاپ	1
زبان	عربی
تعداد جلد	4
کد کنگره	/ش۹ک۲ 171/2 BP
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

وجود افتراق نظر بین دو مکتب عمده در حجاز و اهل رأی در عراق باعث شد رهبران مکتب عراق برای تبیین مواقف فقهی و اصولی خویش به مدینه سفر نموده و ضمن شرکت در حلقه درس اهل حدیث در مدینه منوره، به دفاع از موقف خود بپردازند و سپس به تألیف کتاب در این مورد دست بزنند. اثر حاضر، از جمله اولین این کتاب‌هاست که با رویکرد علم خلاف، توسط یکی از دو شاگرد ابوحنیفه نوشته شد که بیشتر ردی بر مواقف اهل حدیث و به شکل مشخص، امام مالک بن انس بود.

آنچه نشان‌دهنده اهمیت و ارزش ویژه کتاب می‌باشد، این است که با نوشتن آن، به‌تدریج باب ردیه‌نویسی و تبیین اختلافات بین علما رایج شد و پژوهشگران از این دوره به‌عنوان دوره پیدایش و شکل‌گیری علم الخلاف تعبیر می‌نمایند. پس از این زمان، تدوین کتب خلافی و عصر رشد و توسعه این علم فرارسید و متون گران‌بهایی به ذخایر فقهی و منابع اصولی مسلمانان، افزوده شد.

مطالب کتاب، در چهار جلد سامان‌دهی شده و مباحث آن، موضوعاتی همچون طهارت، صلات، صوم، زکات، مناسک، بیع، مضاربه، وقف، شفعه، نکاح، طلاق، مساقات، مزارعه، فرایض، دیات و قصاص را شامل شده است.

روش مؤلف در نگارش مطالب، بدین صورت است که ابتدا، قول شیخ خود را با عبارت: «قال أبوحنيفة» آورده و سپس با عبارت: «و قال أهل المدينة»، به ذکر قول علمای اهل مدینه پرداخته و پس از آن، برای قول امام خویش، ابوحنیفه، احتجاج نموده و اقامه دلیل کرده و آن را، تأیید نموده است و در برخی موارد نیز، به ذکر قول امام مالک در میان اقوال اهل مدینه پرداخته است.

منابع مقاله

1. مقدمه کتاب.
2. بی‌نام، «شیخ علی ماهیگیر: فقه مقارن نیاز ضروری عصر حاضر است»، برگرفته از سایت «مسلمنا»، تاریخ انتشار: 20 مهر 1396، به آدرس:

http://muslimna.ir/chalesh-ha/2006-2017-10-12-15-58-35.html