الأصل المعروف بالمبسوط
كتاب الأصل المعروف بالمبسوط، اثری از ابوعبدالله محمد بن الحسن شیبانی (م 189ق)، از فقهای برجسته اهل سنت و از شاگردان ابوحنیفه و مالک بن انس است. این اثر در موضوع فقه (فقه حنفی) به نگارش درآمده و توسط ابوالوفاء افغانی تصحیح شده و بر آن تعلیقاتی افزوده شده است.
| الأصل المعروف بالمبسوط | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | شیبانی، محمد بن حسن (نويسنده) افغانی، ابوالوفاء (محقق) |
| ناشر | شرکت ملی نفت ایران |
| مکان نشر | پاکستان - لاهور |
| سال نشر | 1401ق - 1981م |
| چاپ | 1 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 4 |
| کد کنگره | /ش۹م۲ 171/2 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
کتاب یادشده نخستین کتاب نویسنده در فقه است و به همین جهت نام اصل را بر آن گذاشته است. برخی از شاگردان نویسنده این کتاب را گزارش کرده‌اند، اما هیچ‌یک از آنها به‌جز گزارش‌های ابوحفص بخاری و ابوسلیمان جوزجانی باقی نمانده است. این نسخه از اثر به گزارش جوزجانی است[۱]. نویسنده، مباحث فقهی در موضوعات مختلف (مانند نماز، تحت عنوان كتاب الصلاة و بیع با عنوان كتاب البيع و...) را که به‌صورت جداگانه نوشته است، در کتابی با عنوان المبسوط جمع نموده است[۲].
وی این کتاب را بر اساس آرای فقهی ابوحنیفه، ابویوسف و همراه با بیان نظرات خود به نگارش درآورده است. وی در طرح مسائل مختلف به شکل گسترده بر احادیث و روایات تکیه کرده است[۳].
این اثر در قالب چندین کتاب در موضوعات فقهی تنظیم شده است. نویسنده نخست به کتاب صلات پرداخته و ابتدا متعرض مسئله وضو شده[۴] و پس از آن از مسائل مختلف مرتبط با نماز و طهارت سخن به میان آورده است. کتاب حیض، زکات، صوم، مناسک و سایر موضوعات فقهی، مباحث دیگر کتاب را تشکیل داده است. ازآنجاکه «كتاب المناسك» و «كتاب أدب القاضي»، در تمام نسخ موجود از این کتاب یافت نشده، مصحح به جهت کامل شدن کتاب، کتاب‌های یادشده را از «المختصر الكافي» نوشته محمد بن محمد حاکم شهید (م 334ق) که مختصر کتاب المبسوط است، استخراج نموده و به کتاب حاضر افزوده است[۵].
این اثر به جهت اشتمال آن بر مباحث تفصیلی فقهی مورد توجه بسیاری از فقهای مذهب حنفی قرار گرفته و توسط برخی مختصر و تلخیص شده[۶] و شرح‌هایی نیز بر آن نگاشته شده است[۷].
محقق، علاوه بر توضیحات ضروری و تعلیقاتی پیرامون برخی از مطالب کتاب در پاورقی[۸]، به اختلاف عبارات آن در نسخ مختلف نیز اشاره کرده است[۹].
پانویس
- ↑ ر.ک: متن، ج1، ص1؛ حاجى خلیفه، مصطفى بن عبدالله، ج1، ص107
- ↑ ر.ک: حاجی خلیفه، مصطفی ج2، ص1581؛ مقدمه مصحح، ج2، ص9
- ↑ ر.ک: مقدمه مصحح، ج2، ص4
- ↑ ر.ک: متن کتاب، ج1، ص2
- ↑ ر.ک: مقدمه مصحح، ج2، ص13؛ ابن قطلوبغا، قاسم، ص273
- ↑ ر.ک: مقدمه مصحح، ج2، ص9؛ حبشى، عبدالله محمد، ج1، ص219؛ رحمانى ولوى، مهدى، ج2، ص43
- ↑ ر.ک: حاجی خلیفه، مصطفى بن عبدالله، ج2، ص1581
- ↑ ر.ک: متن کتاب، ج1، ص3
- ↑ ر.ک: همان، ص4
منابع مقاله
- مقدمه و متن کتاب.
- ابن قطلوبغا، قاسم، «تاج التراجم»، محقق: یوسف، محمد خیر، دمشق، دارالقلم، 1413ق، چاپ اول.
- حاجى خلیفه، مصطفى بن عبدالله، «كشف الظنون عن أسامي الكتب و الفنون»، بیروت، دارإحياء التراث العربي، بی‌تا، چاپ اول.
- حبشى، عبدالله محمد، «جامع الشروح و الحواشي»، أبوظبي، هيئة أبوظبي للثقافة و التراث، المجمع الثقافي، 1427ق، چاپ دوم.
- رحمانى ولوى، مهدى، «تاریخ علمای بلخ»، مشهد مقدس، آستان قدس رضوى، بنیاد پژوهش‌هاى اسلامى، 1386ش، چاپ اول.