الميسر و القداح
الميسر و القداح، تألیف عبدالله بن مسلم بن قتیبه، مشهور به ابن قتیبه دینوری (213-276ق)، از جمله آثاری است که به موضوع میسر و قداح که از کارهای جاهلی و قمار بوده و اسلام از آن منع کرده، پرداخته است. مقدمه و تصحیح کتاب به قلم محب‌الدین خطیب است.
| الميسر و القداح | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ابن‌قتیبه، عبدالله بن مسلم (نويسنده) خطیب، محب الدین (مصحح) |
| ناشر | المطبعة السلفیة و مکتبتها |
| مکان نشر | مصر - قاهره |
| سال نشر | 1343ق |
| چاپ | 1 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /الف27 م9 1301 GV |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
الميسِر در زبان عرب از الفاظی است که در جاهای متعددی از قرآن کریم به آن اشاره شده و مثل این کتاب ابن قتیبه در این موضوع به فهم آن جاها از کتاب الهی کمک میکند. در واقع تاریخ قداح و میسر جزیی از تاریخ اجتماعی عرب پیش از اسلام بوده است[۱].
آنچه بر ارزش این کتاب می‌افزاید این است که ابن قتیبه آن‌گونه که خود در مقدمه کتابش گفته شیوه علمی را در تألیف این کتاب در پیش گرفته است. البته اگر فایده فهم بعضی مواطن از کتاب الهی و شناخت جزیی از تاریخ اجتماعی بلاد عرب و شیوه علمی ابن قتیبه در تألیف کتاب هم نباشد، خود کتاب فی‌نفسه از بهترین تألیفات در ادب و لغت است؛ چراکه ابن قتیبه در تفسیر ابیات ابن مقبل و طِرِمّاح و غیر آنها در قداح و میسر، با دقت نظر و وسعت علم و حسن استخراج ظاهر شده و کسی به این رتبه از علم نمی‌رسد، مگر آنکه در طبقه نویسنده باشد[۲].
محقق کتاب پیش از ورود به متن، علاوه بر شرح حال ابن قتیبه، آثار وی را نام برده و برخی را هم به‌اختصار معرفی کرده است. وی در توضیح «الميسر و القداح» می‌نویسد: ابن ندیم در «الفهرست»، ابن خلکان و صاحب «كشف الظنون» و دیگران نام این کتاب را برده‌اند. استاد احمد زکی پاشا نسخه‌ای از این کتاب را یافته که در سال 622ق، نوشته شده است[۳].
آن‌گونه که ابن قتیبه در مقدمه کتاب نوشته است در این موضوع تألیف کاملی وجود نداشته و این کتاب در جهت پر کردن این خلأ تألیف شده است. میسر از کارهای جاهلی بوده که اسلام آن را منع کرده است[۴].
اعراب به هنگام «میسر»، ماده شتری را به بهای مشخصی می‌خریدند و آن بها را برای صاحبش تضمین می‌کردند و آن ثمن را پرداخت نمی‌کردند تا به قداح بر آن شرط‌بندی کنند تا بفهمند بر چه کسی پرداخت بهای آن لازم است. سپس ماده شتر را پیش از آنکه، میسر کنند نحر می‌کردند و آن را به ده قسمت تقسیم می‌کردند و...[۵].
در حقیقت ازلام در عرف جاهلی، تیرهای هم‌اندازه و بی‌پر و پیکان بود که هریک نشانه‌هایی متفاوت داشت و با آن استقسام می‌کردند[۶].
استقسام به ازلام، اسامی قداح، ویژگی‌های قداح و شکل آن، ایسار و عدد آن، ذکر افاضه، شناخت کیفیت فوز و غرم از جمله عناوین مباحث کتاب است.
پانویس
منابع مقاله
- مقدمه و متن کتاب.
- منبری، فریده، «ازلام»، مجله دانشنامه حج و حرمین شریفین، جلد 2 (احکام و خصائص الحرمین - إِفادة الَأنام)، ص 250 تا 257: