مجموع من رسائل السيوطي

مجموع من رسائل السيوطي، مجموعه 9 رساله از آثار ادیب، محدّث، مورّخ، مفسّر، فقیه و نویسنده فعال شافعی قرن نهم و دهم قمری، جلال‌الدین عبدالرحمن سیوطی (849-911ق) است که به بررسی موضوعات روایی، فقهی و کتاب‌شناسی می‌پردازد. محقق کتاب، ابوالفضل بدر عمرانی طنجی، نسخه‌های خطی هریک از رساله‌ها را معرفی کرده است. این رساله‌ها به‌ترتیب عبارت است از:

مجموع من رسائل السيوطي
پدیدآوران	سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌‌بکر (نويسنده) عمرانی طنجی، أبوالفضل بدر (محقق)
ناشر	دار الکتب العلمية
مکان نشر	لبنان - بیروت
سال نشر	1424ق - 2003م
چاپ	1
زبان	عربی
تعداد جلد	1
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

نزول الرحمة في التحدّث بالنعمة

سیوطی در این رساله کوتاه، با بیان اینکه در مورد خودستایی، قانون غالب این است که انسان از این کار بپرهیزد، افزوده است: ولی در صورتی که به‌عنوان یادکرد نعمت الهی و امتثال فرمان خدای متعال در آیه «وَ أَمَّا بِنِعْمَةِ رَبِّك فَحَدِّث» (ضحی: 11) باشد، اشکالی ندارد و نیکوست. او برای تأیید این مطلب، به چند روایت استشهاد کرده است؛ از جمله: ابن ابی‌حاتم با سند از امام حسن مجتبی(ع) نقل کرده است که او در تفسیر همین آیه گفت: «إذا أصبتَ خيراً فحدّث به إخوانك»؛ هنگامی که به خیری رسیدی به برادرانت بگو. نویسنده تأکید دارد که «خود را ستودن» در صورتی که از باب فخرفروشی باشد، شایسته نیست و مذموم است.

القول الأشبه في حديث «من عرف نفسه فقد عرف ربه»

سیوطی نوشته است: از این روایت، بسیار پرسیده می‌شود و گاهی معنایی برداشت کنند که صحیح نیست و من سخنی گویم که اشکال را برطرف سازد و آن، دو نکته است: اول: این روایت صحیح نیست و ابن تیمیه آن را ساختگی شمرده است. دوم: نووی این روایت را این‌گونه معنا کرده است: هرکسی که نفس خودش را بشناسد که ضعیف و نیازمند به خدا و بندگی اوست، پروردگارش را با وصف قوت و ربوبیت و کمال مطلق و صفات عالی خواهد شناخت.

أعذب المناهل في حديث «من قال أنا عالم فهو جاهل»

نویسنده، سند این روایت را ضعیف دانسته و در معنا و دلالت این حدیث، اشکال کرده و آن را باطل شمرده و نپذیرفته است.

إعلام الأريب بحدوث بدعة المحاريب

سیوطی در این رساله، محراب‌سازی در مساجد را بدعت می‌شمارد؛ زیرا به‌ گفته او، در مسجدالنبی(ص) در زمان پیامبر(ص) محراب وجود نداشته است و در روایت، از آن نهی شده است. البته دیدگاه سیوطی مبتنی بر دریافتی شخصی از روایات است و در بحث حاضر مورد انتقاد و انکار محقق کتاب، عمرانی طنجی، هم واقع شده است.

إتحاف الفرقة برفو الخرقة

سیوطی در مسئله اختلافی «خرقه‌پوشی»، خودش آن را صحیح شمرده و برای اثباتش شواهدی آورده است، ولی عبدالله بن صدیق این دیدگاه و همه ادله آن را نقد کرده و هیچ‌یک را صحیح ندانسته است.

طوق الحمامة

سیوطی در این رساله، واژه «حَمام» (کبوتر) و انواع آن و تفاوتش با «یَمام» (کبوتر چاهی) را توضیح می‌دهد و بعد به بررسی سندی چند روایت درباره حمام می‌پردازد و سپس روایت مورد سؤال «اتّخذ زوجاً من حمام» را از چند طریق نقل می‌کند و درباره سندش نظر می‌دهد و روایاتی مشابه می‌آورد و مسئله زندانی کردن کبوتر در قفس و بازی کردن با آن را مطرح می‌کند و روایت دو کبوتر در غار (در واقعه هجرت) و تسبیح برخی از پرندگان و اشعاری در مورد کبوتر می‌آورد و این رساله را با مطالبی - نثر و نظم - در باب کبوتر نامه‌بر پایان می‌دهد.

الإغضاء عن دعاء الأعضاء

سیوطی در این رساله، در روایات دعای هنگام وضو از نظر سندی اشکال کرده و در پایان افزوده است: شگفت‌آور است که برخی، روایات اعضا را از سنن وضو شمرده‌اند، باآنکه ساختگی است، ولی روایت صلوات بعد از وضو را که در حدیث آمده، سنت نشمرده‌اند!.

الأجر الجزل في الغزل

سیوطی در این رساله، روایاتی را درباره فضیلت بافندگی (پشم‌ریسی) زنان آورده و آنها را صحیح شمرده است.

النضرة في أحاديث الماء و الرياض و الخضرة

سیوطی در این رساله، روایاتی را بررسی کرده است که فضیلت نگاه کردن به آب و سبزه را بیان می‌کند، ولی ابوالفضل بدر عمرانی طنجی، همه این روایات را باطل و ساختگی دانسته است.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.