الصلاة (ابن دکین)
الصلاة، از آثار محدث، حافظ، نسب‌شناس و فقیه قرن دوم هجری قمری، ابونعیم فضل بن عمرو بن حماد بن زهیر بن درهم قریشی تیمی طلحی ملایی کوفی، مشهور به ابن دُکَین (129-219ق)، مجموعه روایاتی است که احکام شرعی نماز و مسائل مرتبط را بیان می‌کند. پژوهشگر معاصر، صلاح بن عایض شلاحی، این کتاب را تصحیح و تحقیق کرده و برای آن مقدمه‌ای روشمند و ارزنده نوشته و نویسنده و آثارش و کتاب حاضر را شناسانده و همچنین پاورقی‌هایی بر آن افزوده و منابع و اسناد روایاتش را استخراج کرده و به داوری سندی پرداخته است. محقق کتاب همچنین تعداد 89 نفر از مشایخ نویسنده را که در این کتاب، روایتی از آنان نقل شده، معرفی کرده است[۱] و همچنین، راویان این کتاب نیز شناسانده شده است[۲].
| الصلاة | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ابن دکین، فضل (نويسنده) شلاحی، صلاح بن عایض (محقق) |
| سال نشر | 1417ق - 1996م |
| چاپ | 1 |
| موضوع | نماز - احادیث - احادیث احکام |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
هدف و روش
- ابن دکین بدون هیچ توضیح و مقدمه‌ای وارد بحث اصلی شده و به نقل روایات پرداخته است. او درباره احادیث نیز توضیحی ارائه نمی‌کند. روایات این کتاب را 3 نفر (به نام‌های ابوبکر عبدالله بن محمد بن نعمان تمیمی و ابوبکر عبدالله بن محمد بن فورک قباب و ابوبکر محمد بن عبدالله بن احمد بن شاذان) از ابن دکین نقل کرده‌اند[۳].
- صلاح بن عایض شلاحی، اهمیت کتاب حاضر را از آن جهت دانسته که اولین تصنیف در باب نماز است و نگارنده‌اش از حافظان و ناقدان و پیشوایان حدیث شمرده می‌شود و این افتخار برای او کافی است که احمد بن حنبل و بخاری از شاگردان او هستند[۴].
ساختار و محتوا
این اثر، جزء اول از کتاب 3 جزیی «الصلاة» است و در 66 باب سامان یافته و 349 حدیث فقهی در آن نقل شده است[۵].
نمونه مباحث
- با سند از عقیل از ابن حنفیه از امام علی(ع) نقل کرده است که گفت: «مفتاح الصلاة الطهور و تحريمها التكبير و تحليلها التسليم»[۶]؛ یعنی: کلید ورود به نماز، وضو گرفتن است و با گفتن تکبیرةالاحرام نماز شروع می‌شود و مواردی (از جمله روی برگرداندن از قبله) حرام می‌گردد و با گفتن سلام، نماز پایان می‌پذیرد و همان حرام‌شده‌ها، حلال می‌شود.
- برخی از روایات این کتاب بین شیعه و سنی مورد اختلاف است؛ به‌عنوان مثال ابن دکین چند روایت آورده است که این مضمون را می‌رساند که برخی در اذان یا خصوص اذان نماز صبح، به‌جای «حيَّ علی خير العمل»، می‌گفتند: «الصلاةُ خيرٌ من النوم»[۷].
یادآوری: اختلاف در خبر، تاریخی نیست، بلکه مشروعیت این تغییر و تبدیل، اختلافی است. نظر صحیح این است که آموزه و کلام «حيَّ علی خير العمل»، مشروع و جزو اذان است، ولی افزوده «الصلاةُ خيرٌ من النوم» مشروع نیست و خودسرانه اضافه شده است. یکی از شواهد این مطلب و بلکه تصریح به عدم مشروعیت آن در کتاب حاضر، این است: «فقال ويحك لا تزويد في أذان الله شيئاً»[۸]؛ یعنی: وای بر تو! افزودن چیزی در اذانی که خدا تشریع کرده، نداریم (ممنوع است).
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.