ادیب طوسی، محمدامین
اَدیبِ طوسی، محمدامین(1283-1361ش/ 1904-1982م)، شاعر، نویسنده و محقق معاصر، فرزند شیخ محمدحسین گیلانی (تنكابنی) از علمای دینی.
| ادیب طوسی، محمدامین | |
|---|---|
 | |
| نام کامل | ادیب طوسی، محمدامین؛ |
| نام‌های دیگر | |
| تخلص | ادیب طوسی؛ |
| نام پدر | محمدحسین گیلانی؛ |
| ولادت | 1283ش؛ |
| محل تولد | مشهد؛، ایران؛ |
| محل زندگی | ایران؛ |
| رحلت | 1361ش؛ |
| مدفن | تهران؛ |
| طول عمر | 78؛ |
| دین | اسلام؛ |
| مذهب | شیعه؛ |
| پیشه | عالم دینی، شاعر، نویسنده، محقق؛ |
| اطلاعات علمی | |
| درجه علمی | عالم دینی، شاعر، نویسنده، محقق؛ |
| اساتید | ادیب نیشابوری، افتخارالحكما، هرتسفلد، ویلسن؛ |
| مشایخ | |
| برخی آثار | 1- دیوان، 2- فرهنگ لغات بازيافته، يا، ذيلي بر برهان قاطع؛ |
زادگاه
وی در مشهد زاده شد.
تحصیلات
مقدمات فقه و ادب را چون صرف و نحو، معانی و بیان و منطق نزد پدر و ادیب نیشابوری فرا گرفت. آنگاه به سبزوار رفت و در محضر افتخارالحكما، شاگرد ملاهادی سبزواری، حكمت و فلسفه آموخت. ادیب افزون بر تحصیل علوم قدیم، تحصیلات دانشگاهی را نیز به پایان رسانید. در 1342ق/ 1924م به منظور تكمیل دانش به بغداد سفر كرد و 3 سال در آنجا به تحصیل زبان عربی و انگلیسی، و نیز تدریس ادبیات فارسی پرداخت. ادیب به زبان‌های انگلیسی، اردو، عربی و تركی تسلط داشت و نزد هرتسفلد، ویلسن و مستشرقان دیگر به تحصیل سانسكریت، پهلوی، عبری و كلدانی پرداخته بود.
سفرها، فعالیت‌ها، تدریس
ادیب از 1304 تا 1307ش به بیشتر شهرهای ایران و نیز كشورهای مختلف از جمله هندوستان، عربستان، مصر و تركیه سفر كرد و خود در قصیدۀ «خانه به‌دوش» به این سفرها اشاره كرده است.
پس از مراجعت به ایران به استخدام وزارت فرهنگ درآمد و به تدریس در مدارس مشهد، تهران و یزد اشتغال ورزید و سپس سالیان دراز در تبریز زیست و در دانشكدۀ ادبیات دانشگاه این شهر به تدریس پرداخت، تا بازنشسته شد. وی مدتی مدیریت نشریۀ دانشكدۀ ادبیات تبریز، و نیز سردبیری مجلۀ ماهتاب را ـ كه در سال‌های 1316-1317ش در تبریز منتشر می‌شد - برعهده داشت.
وفات
ادیب طوسی پس از بازنشستگی به تهران آمد و همانجا درگذشت.
سبک شعری
ادیب به سبك خراسانی شعر می‌سرود. بیشتر اشعار وی در قالب غزل و قصیده است، اما مثنوی، دو بیتی، تركیب بند و رباعی نیز در دیوان او به‌چشم می‌خورد. شعر ادیب بسیار ساده و بی‌پیرایه است، با این حال وی در اشعار خود از استعاره، تشبیه، انواع صنایع بدیعی نظیر جناس و طباق استفادۀ فراوان كرده است. ادیب علاوه بر شعر كلاسیك، شعر نو نیز می‌سرود.
آثار
آثار فراوانی در زمینه‌های مختلف ادبی، تاریخی و جز آن‌ها از ادیب بر جای مانده است. مهم‌ترین موضوع‌هایی كه دربارۀ آن‌ها به نگارش و تحقیق پرداخته، عبارتند از:
الف - گردآوری واژه‌نامه و فرهنگ فارسی
1. ذیلی بر برهان قاطع یا فرهنگ لغات بازیافته، تبریز، 1345ش؛ 2. فرهنگ لغات ادبی، تبریز، 1345-1346ش.
ب - تاریخ
1. تاریخ دینی ایران قدیم، در 22 مجلد كه جلد اول آن در تهران چاپ شده است؛ 2. تخت سلیمان (رساله‌ای در ایران باستان)، تهران.
ج - دستور زبان فارسی
دستور نوین زبان، تهران، 1312ش.
د - تحقیق در متون ادبی و شرح و تلخیص آثار دیگران
1. شرح تهذیب المنطق سعدالدین تفتازانی؛ 2. تلخیص مثنوی؛ 3. نقد الادب، گزیده‌ای از ادبیات عرب كه در بغداد به چاپ رسیده است.
ه - داستان و رمان
1. انتقام عشق، تبریز، 1317 و 1319ش؛ 2. جوكی در جنگل؛ 3. دخمه‌های سیاه یا كلبۀ بدبختان، تبریز، 1320ش؛ 4. درویش گمنام؛ 5. شبح مخوف؛ 6. مرد عجیب .
و – گویش‌ها، لهجه‌ها و ترانه‌های محلی
1. رابطۀ اوزان شعر فارسی با اوزان ترانه‌های محلی ایران، تبریز،1332ش؛ 2. لغات آذری، تبریز؛ 3. فرهنگ لغات لهجه‌های محلی ایران .
ز - مجموعه‌های شعری
1. ایام كودكی، تهران، 1312ش؛ 2. پیام فردوسی، تهران، 1313ش؛ 3. دیوان، تبریز، 1341ش.
از ادیب طوسی مقالات ادبی متعددی در نشریۀ دانشكدۀ ادبیات و علوم انسانی تبریز، مجله‌های ایران باستان، ارمغان و همچنین در روزنامه‌های شفق سرخ و مهر ایران به‌چاپ رسیده است. [۱].
پانویس
- ↑ ملا ابراهیمی، عزت، ص373-372ج7
منابع مقاله
ملا ابراهیمی، عزت، دایره المعارف، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، سال1377