جامع الأحادیث (سیوطی)

جامع الأحادیث، گردآوری و بازچینش سه کتاب (الجامع الصغیر، زوائد الجامع الصغیر و الجامع الکبیر از آثار حدیثی ادیب، محدّث، مفسّر، فقیه و نویسنده فعّال شافعی قرن نهم و دهم قمری؛ جلال‌الدین عبدالرحمن سیوطی (849- 911ق) است که عباس احمد صقر و احمد عبدالجواد آن را تنظیم و منتشر کرده‌اند. سیوطی خود گفته است که دویست هزار روایت را حفظ کرده و از آن، کمتر از 50 هزار در جوامع حدیثی او آمده و به دست ما رسیده است

جامع الأحادیث سیوطی
پدیدآوران	سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌‌بکر (نويسنده) صقر، عباس احمد (گردآورنده) عبدالجواد، احمد (گردآورنده) مکتب البحوث و الدراسات فی دار الفکر (سایر) عبدالجواد، احمد (مصحح) صقر، عباس احمد (مصحح) مناوی، محمد عبدالرئوف (نويسنده)
عنوان‌های دیگر	الجامع الأزهر من حدیث النبي الأنور ** الجامع الصغیر و زوائده و الجامع الکبیر
ناشر	دار الفکر
مکان نشر	لبنان - بیروت
سال نشر	1414ق - 1994م
چاپ	1
شابک	‎-
زبان	عربی
تعداد جلد	21
کد کنگره	/س9ج2 124/5 BP
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

هدف و روش

• شیخ الأزهر، سید عبدالحلیم محمود نوشته است: سیوطی کوشیده است جمیع احادیث پیامبر(ص) را در جوامع خودش؛ الجامع الصغیر و زوائده و الجامع الکبیر، گردآوری کند: اول بر اساس الفبایی نظم داده است تا با دانستن اولین کلمه هر روایت، یافتن متن روایت و درجه صحت یا ضعف آن و دسترسی به آن آسان شود و دوم بر طبق مسانید تا معلوم شود هر صحابی از پیامبر(ص) چه روایاتی نقل کرده است و سیوطی با این کار به سیره مطهر نبوی(ص) خدمت کرده است
• احمد عبدالجواد محقق کتاب نیز نوشته است: خدا را می‌ستایم که مرا موفق کرد تا به احادیث نبوی خدمت کنم و کتابی برای مردم فراهم کنم که جامع احادیثی است که سیوطی در کتاب‌های جامع خودش؛ (الجامع الصغیر، زوائد الجامع الصغیر و الجامع الکبیر) جمع کرده است و این کتاب اخیر (الجامع الکبیر) از 500 سال پیش (یعنی از زمان تألیف) تاکنون همچنان به‌صورت نسخه خطی باقی مانده است.
• این کتاب، جامع احادیثی است که دو حافظ مناوی و شریف ادریس عراقی مغربی بر کتاب الجامع الکبیر به عنوان استدراک افزوده‌اند و همچنان به‌شکل خطی مانده است و همچنین ان‌شاءالله جامع هر استدراکی خواهد شد که حافظان بر الجامع الکبیر اضافه کرده‌اند. و من این جامع را جامع الأحادیث نامیدم و به‌ این ترتیب جامع الأحادیث، بزرگترین فرهنگ‌نامه حدیث نبوی است که قبل از سیوطی هیچ کسی جمع نکرده است
• اگر این جامع الأحادیث را بخوانید مانند آن است که بیشتر از 70 کتاب روایی را خوانده باشید و اسامی کسانی که این احادیث را با سند نقل کرده‌اند گاهی با رمز (مثل «خ» برای بخاری، «م» برای مسلم و «د» برای ابوداوود) و گاهی با اسم (مثل «مسند الامام الشافعي») بیان شده است

ساختار و محتوا

مطالب این کتاب (21 جلدی) با بخش اقوال و حرف الف آغاز شده و با حرف یاء پایان پذیرفته است و بخش افعال نیز با مسانید صحابه عشره مبشره شروع شده و بعد با مسانید آباء کرام، مسانید امهات طاهرات و مسانید اصحابی که اسامی آنها «ال» دارد، ادامه یافته و آنگاه بقیه مسانید به ترتیب الفبایی آمده است و در پایان هم مراسیل قرار دارد

انتقاد

این کتاب فاقد فهرستهای فنی و حتی فهرست مطالب است! و روایات به‌صورت لفظی و الفبایی تنظیم شده و هیچ عنوان‌گذاری موضوعی ندارد. تنظیم‌کنندگان، جلد دوازدهم را به «موضوعات» (روایات ساختگی) اختصاص داده‌اند و در آن تعداد 1257 روایت موضوع را به ترتیب الفبایی نقل کرده‌اند و در آغاز تأکید کرده‌اند: احادیث موضوعه، روایاتی است که سیوطی تذکر داده است که در آن عللی (عیوبی) هست و یا گفته شده که ساختگی است و بر دانشوران پنهان نیست که بسیاری از این روایات شواهدی دارد که آن را از ساختگی بودن خارج می‌سازد و وارد جرگه روایات ضعیف می‌کند

نمونه مباحث

• خرائطی در مکارم الأخلاق از ابن مسعود نقل کرده است که پیامبر(ص) گفت: «مُرهم بإفشاء السلام و قلّة الکلام إلّا في ما یعنیهم.» یعنی: به مردم فرمان ده که به یکدیگر بلند و آشکارا سلام کنند و جز در موارد لازم و ضروری، کم سخن بگویند.
• تاریخ ابن عساکر از عمار بن یاسر نقل کرده است که او گفت: شنیدم پیامبر(ص) گفت: «یا علي! ستقاتلک الفئة الباغیة و انت علی الحقّ فمن لم‌ینصرک یومئذٍ فلیس منّي.» یعنی: ای علی(ع) گروهی ستمگر با تو خواهند جنگید در وضعیتی که تو برحقّ هستی. پس هر کسی که تو را آن زمان یاری نکند، از من نیست. (یعنی مسلمان نیست و ایمان ندارد.(

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.